به گزارش بانگ خبر، کودکان بیش‌فعال همیشه درحال حرکت، تکاپو یا دائم شلوغ و فعال هستند، آنها مدام به اطراف می‌چرخند و به هر چیزی که در دیدشان است دست می‌زنند و در آن کنجکاوی و بازی می‌کنند، یا بی وقفه حرف می‌زنند، آرام نشستن سرمیز غذا یا در حین درس در مدرسه برای آنها کار دشواری است آنها علاقه و حوصله ی بازی های فکری را ندارند، دوست دارند در همه حال به تکاپو و حرکت های هیجانی بپردازند.
علایم بیش فعالی
ازعلائم بیش فعالی کودکان می توان به بی قراری، کم توجهی، بی دقتی، گم کردن وسائل و خیلی از علائم مشابه که والدین را به ستوه آورده است، نام برد.به گفته کارشناسان امر رفتار درمانی اگراین نوع کودکان درسن خاصی درمان نشوند حتما در بزرگسالی به سمت رفتارهای پرخطر سوقداده می شود.
اکثر والدینی که فرزندشان چنین علائمی را دارند، روش‌های برخوردی گوناگونی را امتحان کرده‌اند اما هنوز نمی دانند که بهترین رفتار در برابر کودک بیش فعال چیست!
از آنجایی که دارودرمانی برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی به تنهایی پاسخگو نیست، والدین بهتر است روش‌های تربیتی و برخورد مناسب با این کودکان را فرا بگیرند امروزه روش‌هایی برای برخورد با کودکانی که دارای بیش فعالی هستند وجود دارد تا والدین بتوانند همراه با درمان، از این تکنیک‌ها برای کاهش مشکلات فرزندشان استفاده است.
ریشه بیش فعالی در کودکان متفاوت است، اما نکته مهم این است که بیش فعالی و اختلالات حسی دارای رفتارهای یکسان اما ریشه های متفاوت هستند.
شیوع بیش فعالی
به طور کلی از هر ۱۰۰ کودک، ۵ نفر از آنها دچار اختلال بیش فعالی است از طرفی میزان شیوع اختلال بیش فعالی در بین پسران سه برابر بیشتر از دختران است. به گفته پزشکان و محققان در مغز کودکان مبتلا به این اختلال به میزان کافی از هورمون خاصی به نام میانجی های عصبی ترشح نمی شود، هورمونی که کنترل رفتار کودک را برعهده دارد.
علت بیش فعالی
در اغلب موارد عارضه بیش فعالی بدون دلیل خاصی رخ می دهد. نقش ژنتیک و عوامل زیستی در بروز آن بی تردید است. تغذیه نیز تاثیر موثری بر این بیماری دارد، تحقیقات مختلفی نقش مثبت اسیدهای چرب و برخی از بیماری ها در روند درمانی این بیماری اثبات کرده اند.
کودکان درگیر بیش فعالی در قسمت هایی از مغز که مسئول توجه و تمرکز هستند، دچار آسیب جزئی هستند. تحقیقات تاثیر مصرف سیگار و الکل در زمان بارداری مادر تایید کرده اند. استرس و اضطراب در مادر باردار سبب افزایش این احتمال در کودک خواهد شد.
از دیگر عوامل ایجاد اختلال بیش فعالی به مسمومیت با سرب، غذاهای کنسروی و آماده حاوی مواد مصنوعی و افزودنی های خوراکی هستند، می توان اشاره کرد.
برای اینکه پزشک نظر قطعی درباره ابتلا کودک به بیش فعالی بدهد نیاز است حتما گزارشات ۶ ماهه از علائم و فعالیت های کودک در منزل و مدرسه داشته باشد.
در سنین کمتر از دو یا سه سال به دلیل اینکه کودک در مکان هایی که به نشستن و تمرکز زیاد نیاز دارند، حضور ندارد. اغلب اوقات این اختلال تشخیص داده نمی شود.
تشخیص بیش فعالی در چه سنی دقیق تر است؟
احتمال ابتلا به بیش فعالی در تمام سنین وجود دارد. حتی در نوزادان نیز ابتلا به بیش فعالی دیده شده است اما به طور معمول این اختلال در سنین قبل از ۷ سالگی رخ می دهد. مهمترین نشانه این بیماری، نداشتن تمرکز و بی توجهی به اطراف است. در اکثر موارد کودک مبتلا به بیش فعالی در زمان آموزش و در پروسه یادگیری در مدارس قابل تشخیص هستند.
تشخیص در زمان مناسب و درمان در آن بازه طلایی، باعث سرعت روند درمانی و کاهش عواقب آن می شود. والدین نقش بسیار مهمی در تشخیص بیماری دارند.
گاهی والدین با دیدن علائمی همچون خیال بافی کودک، عدم تمرکز کافی، کم حوصلگی کودک برای انجام تمارین مدرسه نگران شده و تصور می کنند که کودکشان دچار اختلال بیش فعالی است. در حالیکه این حالت ها برای تمام کودکان امری عادی و روزمره است.
نشانه های اختلال بیش فعالی در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است
نداشتن نظم، کم توجهی به اطراف، ضعف در آموزش مهارت از نشانه های این اختلال در دختران به شمار می روند. اما پسران درگیر بیش فعالی دارای رفتارهایی مانند پرخاشگری، حرکات بدون منطق و… هستند. به طور کلی تحرک زیاد، عدم توجه و رفتارهای تکانه ای از علائم اصلی این بیماری محسوب می شود.
علائم بیش فعالی در سن ۲ تا ۵ سالگی حوصله کمی دارد و به بازی های فکری مثل پازل علاقه نشان نمی دهد. توانایی انجام کارهای مختلف را ندارد.
نظم در انجام کارهای شخصی دیده نمی شود. به کارهای خطرناک دست می زند و احتیاط را رعایت نمی کند.
علائم بیش فعالی در دوره پیش دبستان
کودک در این مقطع سنی به شدت بی قرار است و نمی تواند در جایی آرام بگیرد. حتی توانایی آرام نشستن بر روی صندلی به مدت ۲۰ دقیقه را نیز ندارد. کنجکاوی زیادی در سایر زمینه ها بروز می دهد. بد اخلاقی و بد قلقی می کند. با تاخیر گفتار مواجه است. در کارهای ظریف مانند بستن بند کفش و دکمه لباس با مشکل مواجه است.
علائم بیش فعالی در دوران دبستان
گاه رفتار مضحک از خود بروز می دهد. به آزار هم کلاسی ها می پردازد. نسبت به محرک های محیطی سریع عکس العمل نشان می دهد. رفتار خشن و پرخاشگری از کودک دیده می شود. نسبت به دستور معلم بی توجهی می کند.
توان توجه مداوم را ندارد. حواسش به اطراف جلب می شود. بیشتر وسایل خود را در مکان های مختلف جا می گذارد. نسبت به درخواست های خود صبر ندارد.
دارای هیجانات پایداری نبوده و خشم در رفتار او دیده می شود. زیاد تکان می خورد. فعالیت زیادی دارد. نمی تواند دستورات آموزگار را درست انجام دهد.
جنب و جوش زیادی دارد. تغییر زیادی در خلق و خویش دیده می شود. در انجام تکالیف مدرسه نظم و دقت کافی ندارد. زیاد حرف می زند. نمی تواند یکنواخت بنویسد، به شکلی که کلمات روی صفحه به شکل رقصان دیده می شوند. ضعف در پیدا کردن جهت و تشخیص زمان دارد. در درک فضایی دچار ضعف است.
درمان اختلال بیش فعالی
درمان بیش فعالی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است به همین دلیل برای درمان اختلال بیش فعالی حتما قبل از هرچیزی با متخصصین این امر مشورت های لازم را انجام دهید.
چه راهکارهای برای درمان بیش فعالی وجود دارد؟
یکی از برخورد ها ورفتارها، طرز برخورد شماست. یعنی فرزند شما همان کاری را انجام می دهد که شما انجام می دهید فرزندان شما برای این که چگونه در دنیای بیرون رفتار کنند، از رفتار شما الگو می گیرند. شما باید از رفتار خودتان برای راهنمایی فرزندتان کمک بگیرید.
اگر می خواهید فرزندتان کلمه «لطفا» را به کار برد، خودتان نباید استفاده از این کلمه را فراموش کنید. اگر می خواهید فرزندتان با صدای بلند صحبت نکند، باید صدای خود را همیشه در حد معقول نگه دارید. فراموش نکنید آنچه که در عمل ثابت می کنید، بسیار مهم تر از آن است که حرفش را می زنید. او احساسات و رفتار شما را دریافت می کند و بازتاب می دهد.
قول دادید عمل کنید
والدین گرامی لطفا به قولتان عمل کنید زمانی که بر اساس قول‌هایی که داده اید عمل می‌کنید، چه خوب و چه بد، فرزندتان به شما اعتماد خواهد کرد و به شما احترام می‌گذارد. بنابراین وقتی به او قول می‌دهید پس از مرتب کردن اتاقش او را به پارک می‌برید، باید به قولتان عمل کنید.
یا وقتی قول می‌دهید در موقعی که باید آرام باشد او را به شهر بازی می‌برید، ولی او بر خلاف نظر شما عمل می‌کند، اصلاً لازم نیست به او اعتراض کنید. فقط به آنچه که قول داده بودید، عمل نکنید. همیشه عمل کردن بسیار مهم‌تر از حرف زدن در مورد چیزی است.
والدین باید شنونده خوبی باشند
گوش کردن به عقاید فرزندتان یکی از راه های کنترل کردن آنهاست. برای فرزندتان یک شنونده خوب باشید فرزند شما برای این که نمی تواند عقاید خود را خوب مطرح کند، دچار نا امیدی می شود.
شما می توانید با یک جمله ساده از بروز این نا امیدی جلوگیری کنید؛ مثل «من می دونم تو چه احساسی داری و کاملا درکت می کنم». با این جلمه به او کمک می کنید که بر کشمکش های درونی خود غلبه کند. به او ثابت می کنید عقاید او مورد احترام شماست.
تقویت رفتارهای کودک
کارهای خوب فرزندتان را تشویق و تقویت کنید وقتی فرزندتان به گونه ای رفتار می کند که شما می پسندید، می توانید او را با جملاتی مثبت تشویق کنید. وقتی فرزندتان تکالیفش را به موقع انجام می دهد، به او بگویید: «من به داشتن پسر یا دختری مثل تو افتخار می کنم»
خواسته‌هایتان را مثبت و آسان با فرزندتان مطرح کنید اگر خواسته‌ها یتان را واضح و ساده با فرزندتان در میان بگذارید، او می‌داند که شما از او چه انتظاراتی دارید و تفکر او را در یک مسیر مثبت قرار می‌دهید. برای مثال به جای استفاده از حالت منفی جمله «در را باز نگذار» از حالت مثبت «لطفا در را ببند» استفاده کنید.
مرز بندی دقیق بین والدین و کودک
مرزهای مشخص بین خودتان و فرزندتان قرار دهید قبل از این که در امور شخصی فرزندتان دخالت کنید، بهتر است از خود بپرسید آیا این دخالت واقعا لازم است؟ بهتر است درخواست ها و دستورالعمل ها و پاسخ های منفی را به حداقل ممکن برسانید تا از بروز کشمکش های درونی و احساسات نا هنجار جلوگیری کنید.
هنگام صحبت‌های جدی با او دوستانه در مقابل فرزندتان زانو بزنید زانو زدن روی زمین به طوری که در مقابل فرزندتان قرار بگیرید، یکی از قوی ترین راه های ارتباط مثبت با او است. وقتی به فرزندتان نزدیک می شوید، به او اجازه می دهید تا از آهنگ صدای شما آنچه را که فکر می کنید، دریافت کند و بر آنچه مورد نظر شماست تمرکز کند. وقتی توجه او را به خود جلب کنید، دیگر لازم نیست با اجبار او را وادار به این کار کنید.
نه یعنی نه!
کاری کنید که فرزندتان با داد و بیداد کارش را پیش نبرد. شما با توجه کردن به داد و فریادهایش او را بیشتر به این کار تشویق می کنید.در این مواقع به او بگویید نه! یعنی نه! و تحت هیچ شرایطی این کار را برای او انجام ندهید. اگر به او بگویید نه یعنی نه، ولی آن کار را برای او انجام دهید، او عادت می کند برای درخواست کوچک ترین چیزی ناله و شکایت کند و می داند در نهایت موفق می شود. باید از ایجاد این حس در فرزندتان جلوگیری کنید و به او یاد دهید که باید قوی باشد.
مسئولیت پذیری
به فرزندتان مسئولیت و فرصت تجربه دهید وقتی فرزندتان رو به رشد می رود، مسئولیت رفتارش را به خود او واگذار کنید و به او اجازه دهید تا مراحل طبیعی رشد رفتاری را خودش تجربه کند. لازم نیست که همیشه شما مسئولیت هایش را به او گوشزد کنید. با توجه زیاد به فرزندتان حس مسئولیت پذیری را از او سلب می کنید. شما باید به فرزندتان فرصت دهید تا خودش به نتایج منطقی برسد.
مرتب به او انتقاد نکنید
هر چیزی را یک بار به فرزندتان بگویید و به او فرصت حرکت دهید انتقاد دائم از فرزندتان نه تنها کاری از پیش نمی برد بلکه فقط باعث خستگی خود شما می شود. اگر می خواهید فرزندتان با شما همکاری کند، بهتر است با یک بازی ساده از او بخواهید کاری را که می خواهید، انجام دهد.
در این بازی شما از فرزندتان در انجام کاری کمک می گیرید، از شماره یک تا شماره ۳ بشمارید، با توجه به کاری که به او سپرده اید زمان بین شماره یک تا۳ را در نظر بگیرید. اهمیت بازی را به او یادآوری کنید و شروع به شمارش کنید. در این فاصله او باید آن کارا انجام دهد.
کارهای ساده را به او محول کنید
به فرزندتان ارزش دهید و به او نشان دهید که فرد مهمی است فرزند شما دوست دارد که در امور خانواده سهیم باشد. شما می توانید با واگذار کردن کارهای خیلی ساده منزل یا کارهایی که فرزندتان می تواند به سادگی از پس آنها بر بیاید، به او فرصت دهید تا نقش خود را به عنوان یک فرد مهم در امور خانه بازی کند. این باعث می شود که فرزندتان اهمیت نقش خود را در خانه احساس کند. هر چه کارهای بیشتری به او بسپارید، او بیشتر تلاش می کند. سپردن کارهای بی خطر منزل به فرزندتان باعث می شود:
درمان بیش فعالی در منزل
استرس و التهاب های هیجانی در منزل بر روند درمانی کودک اثر منفی دارد. چنانچه کودک در محیطی پر از اتفاقات منفی و استرس زا زندگی کند تاثیر بسیار بدی بر او خواهد داشت. والدین تاثیر مستقیم در درمان کودک دارند. از جمله کمک های روحی و روانی که در منزل می توان فراهم کرد، آماده کردن غذای سالم، فراهم کردن زمینه برای تمارین و فعالیت هایی همچون کتاب خواندن، دیدن فیلم های کودک و … می توان نام برد.
تاثیر تمرین ورزشی در درمان بیش فعالی
محققان ثابت کرده اند که با روزی نیم ساعت ورزش در محیط و فضای سبز، می توان باعث بهبود درمان بیش فعالی کودکان شد. ورزش نه تنها هیچ عوارضی ندارد بلکه تاثیر بسیار مثبتی نیز بر روح و روان فرد می گذارد.
ورزش و فعالیت هایی با تحرک مناسب سبب ترشح هورمون های دوپامین، نور اپی نفرین و سرتونین می شوند. ترشح این هورمون ها باعث افزایش تمرکز و توجه در کودک خواهد شد.
همانطور که می دانید، داروهایی که برای درمان بیش فعالی کودکان تجویز می شود نیز با تاثیر ترشح این هورمون ها، اثرگذار هستند. ورزش نیز با این عملکرد اثر مثبت می گذارد ولی هیچ عوارضی ندارد.
اهمیت خواب در روند درمانی بیش فعالی
در صورتی که کودک دارای خواب منظم باشد، بهبودی سریعتری در او حاصل می شود. مشکل در خواب شبانه در بیشتر کودکان به بیش فعال دیده می شود بنابراین باید زمان خواب کودک درست تنظیم شود.
والدین نباید اجازه دهند که کودک در زمان نزدیک خواب فعالیت بدنی زیادی داشته باشند. این کار سبب شده که کودک دیرتر به خواب برود. در زمان تعیین شده برای خواب کودک، از نگاه کردن به وسایلی مانند تلویزیون، کامپیوتر، موبایل و … خودداری کند.
همچنین تحقیقات نشان داده نقش تغذیه بر بهبود این اختلال را ثابت کرده اند. حفظ فاصله زمانی حدودا ۳ ساعته بین غذا خوردن وخواب، باعث می شود که تحریک پذیری کودک کاهش یافته و تمرکز او بهتر شود.
توصیه های آخر به والدین
حتماً باید والدین آگاهی خود را نسبت به این اختلال افزایش دهند. عدم آگاهی درست این بیماری سبب رفتارهای نامناسب با کودک شده که روند درمان را با مشکل مواجه می کند. افراد خانواده باید توجیه شوند که کودک عمدا رفتارهای خاصی را انجام نداده و این رفتارها نتیجه این اختلال هستند. والدین باید قوانین منزل را به طور خلاصه و کوتاه برای کودک توضیح دهند تا او بتواند آنها را به درستی به اتمام برساند.
گزارش از: لیلا الیاسی
