بانگ خبر، با اجرا شدن قانون هدفمندی یارانه از سال ۱۳۸۹ و تخصیص یارانه نقدی، بیش از ۷۰ میلیون نفر در کشور ماهانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان دریافت می‌کردند که این رقم به مدت بیش از ۱۰ سال، یعنی تا اسفندماه سال ۱۴۰۰ (صد و سی و سومین مرحله پرداخت یارانه‌ها) با همین رقم پرداخت شد.
این میزان مبلغ یارانه در حالی به خانوارها پرداخت می‌شد و با افزایشی همراه نبود که گزارشات مرکز آمار نشان می‌دهد در دهه ۹۰ تورم کالاهای خوراکی از نرخ متوسط تورم بالاتر بوده و به دنبال آن فشار زیادی بر سبد معیشتی خانوارها به ویژه در دهک‌های پایین وارد شده است. از سوی دیگر براساس داده‌های وزارت رفاه، کالری دریافتی مردم از سال ۱۳۹۰ به بعد نیز روندی نزولی به خود گرفت تا حدی که کالری دریافتی از سال ۹۷ به بعد، پایین‌تر از مقدار مورد نیاز شد و به عبارتی فشار زیادی بر سبد معیشتی خانوارها به ویژه در دهک‌های پایین وارد شده بود.
در سال ۱۴۰۰ هرچند روند کاهشی کالری دریافتی متوقف و تقریباً ثابت ماند اما سرانه مصرف کالاهای اساسی خانوارها اعم از «گوشت قرمز و سفید»، نشان داد که هرچند مصرف گوشت قرمز کلیه دهک‌ها نسبت به سال ۹۹ افزایش یافته اما روند مصرف گوشت سفید کمی متفاوت شده و میزان مصرف خانوارهای دهک‌های کم درآمد، پایین آمد و دهک اول ۱۳ درصد و دهک دوم ۱۰ درصد مصرف گوشت سفید خود را کاهش دادند اما مصرف دهک‌های پردرآمد به جز دهک نهم تغییر چندانی نیافت.
اما از سال ۱۴۰۱ و به دنبال حذف ارز ترجیحی، طرح «مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها» در حالی در راستای افزایش رفاه اجرا شده که خانوارهای سه دهک اول، مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و دهک‌های چهارم تا نهم درآمدی مبلغ ۳۰۰ هزار تومان به عنوان یارانه دریافت می‌کنند. هرچند قرار بود این یارانه بر روی سفره غذایی خانوارها بنشیند و به نوعی تورم ایجاد شده بر روی اقلام اساسی خوراکی را پوشش دهد و از همین رو مقرر شد پرداخت این یارانه‌ها به صورت نقدی تنها به مدت دو ماه اجرا شود و پس از آن در بستر جدیدی، کالابرگ در اختیار مردم قرار گیرد تا افراد با کارت بانکی به فروشگاه مراجعه و مقدار مشخص کالا را با قیمت مشخص دریافت کنند، اما به دلیل مهیا نبودن زیرساخت‌ها برای ارائه کالاهای اساسی، خانواده‌ها این مبلغ را هر جایی که خودشان تشخیص می‌دادند مصرف کردند.
در نهایت نیمه اول خردادماه امسال طرح کالابرگ الکترونیک در حالی آغاز شد که مطابق با نظر انستیتو تغذیه ایران، ۱۱ قلم کالای اساسی شامل برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند در سبد غذایی این طرح تعریف شد.
در فاز اول اجرای طرح، سه دهک اول درآمدی و مددجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد تحت پوشش اجرای طرح کالابرگ الکترونیک قرار گرفتند، به گونه‌ای که اگر ۷۰ درصد مبلغ یارانه خود را از میان این ۱۱ قلم خریداری می‌کردند، مبلغ یارانه‌شان ۲۰ درصد افزایش می‌یافت و مشمول یارانه تشویقی می‌شدند. در مرحله دوم اجرا اما، سه دهک اول درآمدی و مددجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره)، مشروط بر اینکه حداقل ۲۰۰ هزار تومان از اعتبار یارانه خود را از میان اقلام کالاهای اساسی تعریف شده خریداری می‌کردند، از امتیاز تشویقی بهره‌مند شدند.
با گذشت زمان، این طرح تا دهک هفت درآمدی گسترش یافت و اگر هفت دهک درآمدی ۲۰۰ هزار تومان از مبلغ یارانه خود را از میان ۱۱ قلم کالای سبد غذایی تعریف شده خریداری می‌کردند، مشمول دریافت یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومانی می‌شدند و به عبارتی با استفاده از این طرح، یارانه دهک‌های یک تا ۳ درآمدی به ۵۲۰ هزار تومان و یارانه دهک‌های چهارم تا هفتم درآمدی به ۴۲۰ هزارتومان افزایش می‌یافت.
در همین راستا برای سهولت خانوارها اپلیکیشن و شبکه ملی اعتبار (شما) بر اساس هر کدملی راه‌اندازی شده است تا با استفاده از آن، شرایطی برای سرپرستان خانواده فراهم شود تا بتوانند مانده اعتبار یارانه خود را مشاهده، ۲۱۱ هزار فروشگاه متصل به طرح و لیست اقلام را پیدا و از آن فروشگاه‌ها به صورت اعتباری خرید کنند.
حتی ممکن است برخی افراد در زمان مراجعه به فروشگاه، کارت‌شان را با خود همراه نداشته باشند که از همین رو کد دستوری #۱۴۶۳*۵۰۰* میزان اعتبار باقی‌مانده به فرد را نشان می‌دهد و همچنین با کدی که به فرد داده می‌شود، فرد می‌تواند با در اختیار قرار دادن آن کد به فروشنده، خرید خود را انجام دهد.
با این وجود اما همزمان با فرا رسیدن سالگرد پیروزی انقلاب، دولت از امروز (۱۷ بهمن‌ماه) به مدت سه ماه (تا ۱۷ اردیبهشت‌ماه) اقدام به اجرای مرحله جدید طرح کالابرگ الکترونیک تحت عنوان «طرح فجرانه» کرده است؛ مرحله جدیدی که در آن «شرط ۲۰۰ هزار تومان خرید از یارانه» حذف شده و اعتبار تشویقی آن از ۱۲۰ هزار تومان (اعتبار تشویقی کالابرگی) به ۲۲۰ هزار تومان افزایش یافته است.
در این مرحله سبد ۱۱ قلمی برای تأمین حداقل کالری، پروتئین، ریزمغذی و ویتامین‌های لازم برای هر فرد شامل گوشت مرغ، گوشت قرمز، برنج، روغن، ماکارونی، شیر، پنیر، ماست، قند و شکر، تخم‌مرغ و حبوبات با قیمت‌های مبنای سال ۱۴۰۱ انتخاب شده و مابه‌التفاوت آن قیمت‌ها با قیمت روز (۱۴۰۲) از محل یارانه جدید دولت تأمین خواهد شد، به این معنی که قیمت روز سبد مشتمل بر ١١ قلم، ۷۴۳ هزار و ۷۵۰ تومان بوده که خانوارهای دهک‌های اول تا هفتم درآمدی در صورت خرید بسته باید قیمت سال ۱۴۰۱ را به مبلغ ۵۲۳ هزار و ۳۰۰ تومان از جیب خود پرداخت کنند و مابه‌التفاوت آن تا قیمت روز (به مبلغ ۲۲۰ هزار و ۴۵۰ تومان) از محل اعتبار جدید دولت تأمین می‌شود.
به عبارتی یارانه پرداختی دولت باتوجه به افزایش اعتبار تشویقی به ترتیب برای گروه‌های یک تا سه درآمدی در صورت خرید اقلام تعریف شده در سبد غذایی از ۴۰۰ هزارتومان به ۶۲۰ هزارتومان و برای دهک‌های چهار تا هفت درآمدی از ۳۰۰ هزارتومان به ۵۲۰ هزارتومان افزایش یافته است که با این افزایش اعتبار، تورم ایجاد شده روی اقلام پوشش داده می‌شود و به این ترتیب قیمت روز سبدِ ١١ قلمی از ۷۴۳ هزار و ۷۵۰ تومان برای خانوار دهک‌های اول تا هفتم درآمدی معادل ۵۲۳ هزار و ۳۰۰ تومان خواهد بود که مابقی آن را دولت پرداخت می‌کند.
مبلغ حمایتی دولت به‌صورت اعتبار در حساب سرپرست خانوار تخصیص یافته و در زمان خرید و متناسب با میزان خرید مصرف می‌شود. خانوار می‌تواند اقلام طرح را در سقف وزنی و کالایی تعریف شده خرید کنند و امکان جابه‌جایی اعتبار بین گروه‌های کالایی مقدور نبوده به‌عنوان مثال با اعتبار برنج امکان خرید روغن وجود ندارد و فقط برای گروه لبنیات (شیر، پنیر و ماست) امکان‌پذیر است.
البته استفاده و خرید در طرح کالابرگ الکترونیک «اختیاری» است، اما استفاده از آن باعث بهره‌مندی از یارانه‌ای اضافه‌تر برای خانوارها می‌شود.
حمایت غذایی از کودکان دچار سوءتغذیه در کشور
طرح امنیت غذایی کودکان از دیگر طرح‌های حمایتی دولت در راستای حمایت از کودکان دارای سوءتغذیه کمتر از ۵ سال است؛ از آنجایی که کودکان بعد از تولد، کارتی تحت عنوان کارت سلامت را از طریق خانه‌های بهداشت یا مراکز بهداشتی دریافت می‌کنند که در آن شاخص‌های مختلفی از جمله اندازه دور سر، وزن و قد کودک و… قید شده است، برخی کودکان هستند که براساس شاخص‌های درج شده در آن کارت، استانداردهای لازم را ندارند و از همین رو مختصات سلامتی آنها زیر خط سلامت قرار می‌گیرد و این یعنی آن کودک نیازمند توجه ویژه است.
از همین رو وزارت رفاه چند ماه پس از اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، طرح حمایت از کودکان دچار سوتغذیه را اجرا کرده است. در این طرح وزارت رفاه از کودکانی که از سوی وزارت بهداشت معرفی می‌شوند و در دهک یک تا هفت درآمدی قرار دارند حمایت و به ازای هر کودک نیازمند توجه بیشتر و امنیت غذایی که در دهک یک تا ۵ درآمدی قرار دارد، ماهانه مبلغ یک میلیون تومان و به ازای هر کودک دهک ۶ و ۷ مبلغ ۶۰۰ هزار تومان به حساب سرپرست او واریز (شارژ) می‌کند.
سرپرستان خانوارِ مشمول این طرح، تنها در شرایطی می‌توانند از این اعتبار استفاده کنند که از میان ۱۶ قلم کالای غذایی تعریف شده در طرح شامل خرما، سیب، هویج، کدو سبز، پیاز، گوجه فرنگی، عدس و مغزدانه، برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی خرید کنند.
خانواده نیز تنها دو ماه فرصت دارد اقلام را براساس اولویت‌بندی انتخاب و برای کودک خود خریداری کند. از سویی دیگر نیز وزارت بهداشت هر ۶ ماه یکبار کودکان را بررسی می‌کند و اگر کودکی رشد نکرده باشد، خانواده او فراخوانده می‌شود. وزارت بهداشت آن را به وزارت رفاه گزارش می‌کند و وزارت رفاه جلوی اعتبار را تا زمانی که اطمینان پیدا کند که سرپرست خانوار توجیه شده و آن را برای کودک خود در مرحله بعد هزینه می‌کند، می‌بندد.
براساس آخرین اعلام وزارت رفاه، ۱۵۳ هزار و ۴۰۰ نفر از سوی وزارت بهداشت به وزارت رفاه معرفی شده‌اند که ۱۳۱ هزار و ۸۳۰ نفر مشمول طرح شده‌اند.
طرح حمایت از مادران دارای فرزندان شیرده نیز طرح تازه‌ای است که وزارت رفاه اقدام به اجرای آن کرده است. در مرحله ابتدایی مادران دارای کودک شیرخوار و کودک زیر دو سال در دهک یک در ۸ استان خراسان شمالی و خراسان جنوبی، هرمزگان، لرستان، فارس، گلستان، ایلام و یاسوج شناسایی شده‌اند.
براین اساس ۲۷ هزار مادر شناسایی شده است که از این تعداد ۲۲ هزار نفر مشمول طرح شده و به آنها ماهانه ۴۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود.
