به گزارش بانگ خبر، یکی از عمده ترین راه های کسب درآمد توسط دولت ها، وضع مالیات است که اصولا با هدف ارائه خدمات به شهروندان تعیین و وضع می شود. به طور کلی مالیات هایی که توسط دولت اخذ می شود را به انواع مختلفی همچون مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم تقسیم بندی می کنند که هر یک از آنها نیز به انواع مختلفی تقسیم می شوند .
مالیات مستقیم مالیاتی است که به صورت مستقیم و بلاواسطه از درآمد یا دارایی های افراد گرفته می شود؛ مانند مالیات بر درآمد و حقوق مشاغل، مالیات بر درآمد املاک یا مالیات بر دارایی ها همچون مالیات بر ارث .اما در مورد مالیات های غیرمستقیم باید گفت که شخص بخصوصی به صورت مستقیم مسئول پرداخت مالیات نیست، بلکه در بیشتر موارد، این مالیات توسط مصرف کنندگان کالاها پرداخت می شود؛ مانند مالیات بر مصرف و فروش کالاها و خدمات و نیز مالیات بر ارزش افزوده.
بنابراین مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم است که پرداخت کننده مشخصی را نمی توان برای آن شناخت، بلکه در نهایت از مصرف کننده کالا یا خدمات دریافت می شود .
«ارزش افزوده» در ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده، اینگونه تعریف شده است «ارزش افزوده در این قانون، تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین است.»
همانطور که ملاحظه می شود، ارزش افزوده به ارزشی گفته می شود که از تفاوت ارزش کالاها و خدمات، با ارزش کالاهای واسطه ای یا مواد اولیه تشکیل دهنده آن ناشی می شود؛ بنابراین این تفاوت ارزش، مشمول اخذ مالیات ارزش افزوده خواهد شد.
به عنوان مثال اگر بهای تمام شده برای کالایی هزار تومان بوده و این کالا پس از طی مراحل مختلف تولید، به قیمت ۳ هزار تومان به دست مصرف کننده برسد، ارزش افزوده ای معادل ۲ هزار تومان خواهد داشت که به این ارزش افزوده، در هر مرحله از تولید، مالیات تعلق می گیرد که به آن مالیات بر ارزش افزوده گفته می شود و پرداخت کننده آن کسی جز مصرف کننده نهایی نیست.
لازم به ذکر است که مبلغ مالیات بر ارزش افزوده نرخ مصوبی است که در ابتدای هر سال با توجه به نرخ تورم، توسط سازمان مالیاتی کشور اعلام می‌شود.
عرضه کالاها و خدمات یا واردات موارد زیر، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شده است: محصولات کشاورزی فرآوری نشده؛ دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان؛ انواع کود، سم، بذر و نهال؛ آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک؛ کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات؛ کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی؛ کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می‌شود؛ اموال غیرمنقول؛ انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی و خدمات توانبخشی و حمایتی؛ خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات های مستقیم؛ خدمات بانکی و اعتباری بانک ها، مؤسسات و تعاونی های اعتباری و صندوق های قرض‌الحسنه مجاز و صندوق تعاون؛ خدمات حمل و نقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی؛ فرش دستباف؛ انواع خدمات پژوهشی و آموزشی؛ خوراک دام و طیور؛ رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها؛ اقلام با مصارف صرفا دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی؛ بنابراین تولیدکنندگان و ارائه دهندگان مصادیق فوق، نیازی نیست به ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در مهلت تعیین شده اقدام کنند.
تجربه تدوین و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال‌های اخیر در کشورهای متعدد نشان می‌دهد که این نظام مالیاتی یک منبع درآمد قابل اتکا برای دولت است. یکی از مزیت‌های این مالیات، سادگی وصول و پرداخت آن نسبت به سایر انواع مالیات‌ها مثل مالیات شرکت ها است. مزیتی که باعث شده است به عنوان رایج‌ترین نوع مالیات شناخته شود.
مالیات بر ارزش افزوده به دلیل مزایای دیگری از جمله درآمدزایی زیاد و مهم‌ترین آن کاهش وابستگی هرچه بیشتر درآمد دولت به نفت، یکی از بهترین نظام‌های مالیاتی غیرمستقیم شناخته شده است.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده نیز چندان دشوار نیست و اینگونه است که مودیان، مالیاتی که پرداخت کرده‌اند را از مالیاتی که از خریدار گرفته‌اند، کم می‌کنند و درنهایت مقدار باقی مانده را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می‌کنند.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده تولیدی، مالیات بر ارزش افزوده مصرفی و مالیات بر ارزش افزوده درآمد، انواع مالیات بر ارزش افزوده هستند.
در مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، اعمال مالیات هم بر فروش کالاهای مصرفی و هم بر فروش کالاهای سرمایه‌ای صورت می‌گیرد. یعنی بنگاه اقتصادی با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را کسب نمی‌کند.
در خصوص مالیات بر ارزش افزوده مصرفی نیز باید گفت که تمام مخارج سرمایه گذاری ناخالص مالیات بر ارزش افزوده نوع مصرفی به دلیل این که براساس کالاها و خدمات مصرفی است، حذف می‌شود.
در مورد مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمد هم گفته می‌شود که مالیات بر فروش تولید خالص کالاهاست و اینگونه پس از کسر هزینه استهلاک به سرمایه‌گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق می‌گیرد.
گزارش از: مهدیه سید میرزایی
