بانگ خبر، یک‌سال از آغاز به کار دولت سیزدهم می‌گذرد، تابستان سال گذشته وقتی کابینه دولت سیزدهم در حال تکمیل بود و نام وزیران کابینه دولت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی یک به یک مشخص میشد، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که فقط دو سال از تشکیلش می‌گذشت به سید‌عزت‌الله ضرغامی سپرده شد؛ وزارتخانه‌ای که ۸ ماه بعد از تاسیس با شیوع کرونا به عنوان ابرچالش جهانی روبه‌رو شد و کمتر ازدو سال مجموعه‌ای از کارگاه‌های تعطیل شده صنایع‌دستی، صنعت گردشگری ورشکسته و محوطه‌های تاریخی میراث فرهنگی متروکه روی دستش مانده بود و میراثی برای دولت سیزدهم شد.
دولت سیزدهم برای احیای صنعت گردشگری چه کرد؟
نوروز ١٣٩٩ برای صنعت گردشگری و سفر ایران یک کابوس بود، کمتر از یک ماه محدودیت‌ها چنان شدت گرفت که با شعار «به سفر نرویم/ در خانه بمانیم» سفر و گردشگری به صفر رسید. ویروس کرونا میهمانی ناخوانده که بدون دعوت نامه، بدون روادید و بدون اقامت، از شرق دور یکی یکی کشورها را زیر پا گذاشت و سوغاتی جز مرگ و رکود برای مردم جهان نداشت.
آمار مبتلایان و جان‌باختگان کرونا روز به روز افزایش می‌یافت. آرام آرام خسارت‌های کرونا بر صنعت گردشگری رخ عیان کرد، ۸۰ درصد مشاغل و کسب‌وکارهای صنعت گردشگری را متوقف شدند، حدود ۳۵ درصد از مشاغل موجود در صنعت گردشگری ایران کاملا از بین رفت و بر اساس برآوردها تا خرداد ۱۴۰۰ بیش از ۴۲ هزار میلیارد تومان خسارت به صنعت گردشگری وارد شد؛ بیش از ۸۵ درصد راهنمایان محلی صنعت گردشگری از جامعه ۱۵هزار نفری این بخش برای مدت دو سال بیکار شدند. راهنمایانی که عموما بیمه نبودند و چرخه صنعت خارج شدند.
واکسیانسیون عمومی و بازگشت امید به صنعت گردشگری
با آغاز فعالیت دولت سیزدهم و گسترش واکسیناسیون عمومی چرخ‌های صنعت گردشگری بعد از توقف دو ساله دوباره به حرکت درآمد؛ اولین اقدام واکسیناسیون کارکنان هتلداری و صنعت گردشگری بود. این روند با اولویت‌بندی مراکز اقامتی و پذیرایی در گروه اول مشاغل و اجرای سیاست گردشگری در حین کرونا و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، باعث شد گردشگری ایران از کما خارج شود.
با مهار پیک ششم کرونا و سویه اُمیکرون، سه ماه آخر سال ۱۴۰۰ چرخ‌های صنعت گردشگری بالاخره به حرکت درآمد. اما نقطه عطف احیای صنعت لغو محدودیت در صدور روادید برای گردشگران خارجی بود. ابتدای آبان ۱۴۰۰ با توافق وزارت میراث فرهنگی و وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت، سفر در محورهای گردشگری ورودی به جریان افتاد، آرام آرام تاسیسات گردشگری برای نوروزی پرسفر در ۱۴۰۱ آماده میشدند. موجی که سفر صفر را به سونامی سفر تبدیل کرد.
نوروز ۱۴۰۱ را آغازی بر عبور از کرونا بود، بعد از دو سال کرونایی سفر بی‌دغدغه امن و ایمن آغاز شد، همه کشور بسیج شدند تا استقبال و اقامت گردشگران هماهنگ‌تر از همیشه صورت گیرد. با حضور ۲۳ دستگاه اجرایی، ستاد هماهنگی خدمات سفر تشکیل شد. ثبت بیش از ۵۲میلیون نفر شب اقامت در مراکز اقامتی رسمی کشور بارقه امیدی برای فعالان صنعت گردشگری شد روندی که رشد ۶۳ درصدی اقامت نسبت به دو سال قبل را تایید کرد.
اقدامات شاخص دولت سیزدهم در بخش گردشگری
طبق گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری World Travel & Tourism Council صنعت گردشگری ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ رشد ۴۰ درصدی داشته است و گردشگران خارجی در که در یک سال گذشته طبق آمار وزارت میراث فرهنگی حدود ۳ میلیون نفر بوده اند، حدود ۲.۵ میلیارد دلار در ایران طی این سال هزینه کردند که از نتایج تصمیم بازگشایی مرزهایی گردشگری خارجی در آبان ماه بود.
گردشگری از جمله صنایع خدماتی است که ظرفیت اشتغال‌زایی بالایی دارد، مشاغل مستقیم و غیرمستقیم از صنعت هتلداری، حمل و نقل، پذیرایی، سوغات تا ساخت وساز و ارتباطات که هر کدام صدها مشاغل را در زیر مجموعه خود را پوشش می دهد، در کمتر از یک سال گذشته، ۲ هزار و ۹۷۷ مجوز موافقت اصولی در حوزه گردشگری صادر شده است که در مجموع ظرفیت تولید بیش از ۸۲ هزار شغل را در خود نهفته دارد.
در دولت سیزدهم توسعه گردشگری با کشورهای همسایه و شریکان راهبردی دستور کار وزارت میراث فرهنگی قرار گرفت. در یک سال گذشته چه در سفرهای خارجی رئیس‌جمهوری و وزیر میراث فرهنگی، ۱۱ تفاهم‌نامه همکاری از جمله (نیجریه، عراق، پاکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ارمنستان و… )به امضا رسید.
باید توجه داشت بیش از ۸۰درصد بدنه صنعت گردشگری را بخش خصوصی تشکیل می‌دهد، با این حال دولت و حاکمیت نقش به سزایی در ریل‌گذاری، تسهیل امور، قانونگذاری، حمایت و نظارت در این حوزه دارد. اهتمام جدی دولت به حمایت از بخش خصوصی با ایجاد معافیت‌ها و مشوق‌های گردشگری از قبیل مصوبه آئین‌نامه ماده ۱۰۰، تصویب سوخت یارانه‌ای برای توسعه گردشگری دریایی، محاسبه مصرف گاز، آب و فاضلاب، برق تأسیسات گردشگری و کارگاه‌های صنایع دستی مطابق با تعرفه‌های بخش خدمات و صندوق توسعه‌ی ملی از مهمترین اقدامات وزارت میراث فرهنگی در ۱۱ ماه گذشته است.
راه‌اندازی ۳۵ موزه جدید در کشور / تاسیس انجمن خیرین میراث فرهنگی کشور
آنچه در یک سال گذشته در بخش میراث‌فرهنگی به چشم می‌آید آغاز «نهضت حفاظت میراث فرهنگی» و تغییر رویکرد در روایتگری میراث تاریخی و فرهنگی کشور است. در همین زمینه در گام نخست وزارت میراث فرهنگی اولین دوره تجلیل از چهره‌های ماندگار میراث فرهنگی را با هدف تکریم پیشکسوتان و تدوین تاریخ شفاهی میراث فرهنگی و بهره‌بردن از ظرفیت‌های سرمایه‌های انسانی برگزار کرد.
بازبینی در جایگاه موزه و موزه‌داری از جمله رویکردهای جدید در برنامه‌های دولت سیزدهم است، در شرایطی که «مخزن» به عنوان پدیده ای نامبارک در موزه های کشور عنوان می‌شود و ۹۰ درصد اشیاء ثبت شده کشور امکان نمایش ندارند، در یک سال گذشته ۳۵ موزه جدید در کشور راه‌اندازی شده است.
تعارض منافع مردم به ویژه زمین‌های کشاورزی داخل حریم میراث با قوانین حرایم محوطه‌های تاریخی یکی دیگر از چالش‌های قدیمی حوزه میراث فرهنگی است که در یک سال گذشته با پیشنهاد وزارت میراث فرهنگی و دستور رئیس‌جمهوری و حمایت وزارت جهاد کشاورزی با طرح اعطای زمین‌های معاوض حل و فصل شد.
تشکیل شوراهای اندیشه‌ورزی کاخ موزه‌ها و پایگاه‌های مهم تاریخی، راه‌اندازی آزمایشی «شبکه تلویزیون اینترنتی میراث» و آماده‌سازی زیرساخت‌های تولید و انتشار محتوا و تولید چندرسانه‌ای در حوزه‌های گردشگری، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی و تاسیس انجمن خیرین میراث فرهنگی کشور و آیین‌نامه‌ی کارگروه مبارزه با قاچاق اموال تاریخی از دیگر اقدامات وزارت میراث فرهنگی در یک سال گذشته است.
صدور بیش از ۱۰۰۰ مجوز کاوش و استرداد ۲۳ شی تاریخی
در یک سال گذشته وزارت میراث فرهنگی با تغییر رویکرد از پژوهش‌های بنیادین به مطالعات و پژوهش‌های کاربردی ۴۲۰ طرح پژوهشی، مقاله علمی و کتاب منشتر شده و مجوز بیش از ۱۰۰۰ محوطه باستانی جهت کاوش و مستندسازی صادر شده است.
همچنین دیپلماسی بین‌المللی فرهنگی دستور کار دولت سیزدهم قرارداشت که در این چارچوب ۱۲پرونده از قبیل: زیارت رضوی، فرهنگ افطاری و…)برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو آماده سازی شد، همچنین با همکاری وزارت خارجه ۲۳ شی تاریخی از خارج از کشور مسترد شد.
معافیت ۲۶۰ رشته صنایع‌دستی از دریافت مجوز فعالیت
در طول سال‌های گذشته دریافت مجوز و عبور از هفت‌خوان فرایندها و روندهای اداری مسیری طاقت‌فرسا برای آغاز یک فعالیت تولیدی هنری آن هم در حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی است، آنچه دولت سیزدهم در یک سال گذشته بر آن تاکید داشت توسعه دولت الکترونیک است؛ وزارت میراث فرهنگی، در این مدت با الکترونیکی کردن فرایند صدور مجوزهای صنایع‌دستی در یک اقدام راهبردی، ۲۶۰ رشته از ۲۹۹ رشته صنایع‌دستی را از دریافت مجوز فعالیت معاف کرد و هنرمندان این رشته‌ها صرفاً با ثبت‌نام و اعلام در سامانه مربوطه، مجوز فعالیت خواهند داشت.
رونق فضای کسب‌وکار و اشتغال با ایجاد بازارهای دائمی، دوره‌ای و محلی صنایع‌دستی، تحریک تقاضا با طراحی کارت خرید اعتباری ۱۰ میلیون تومانی صنایع دستی ویژه کارمندان دولت با حمایت صندوق کارآفرینی امید به مبلغ ۳۲۰ میلیارد تومان، تجهیز و راه‌اندازی کارگاه‌های هنرهای سنتی، ایجاد، حفظ و صیانت از مشاغل خانگی با ارائه تسهیلات به آنان و احیاء و باززنده‌سازی بیست رشته فراموش شده هنرهای سنتی از قبیل: پلاس بافی، بخارایی دوزی و… از دیگر اقدامات دولت سیزدهم در بخش صنایع دستی است.
پرداخت۷۴ میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره به هنرمندان صنایع‌دستی
دولت سیزدهم همچنین برای حمایت از فعالان صنایع‌دستی اعطای بسته های حمایتی را دستور کار قرار داد، زیرا حوزه صنایع‌دستی از خسارت‌های کرونا بی‌نصیب نبود، بسیاری از کارگاه‌ها و فروشگاه‌ها در سه سال گذشته تعطیل شد و بازارچه‌های فصلی و دائمی مانند هرسال برگزار نشدند، وزارت میراث‌فرهنگی از همان روزهای نخست کمک به هنرمندان و صنعتگران این حوزه که جامعه‌ای ۲.۵ میلیون نفری را تشکیل می‌دهند، از اولویت‌های حمایتی خود قرار داد، در همین چارچوب در یک‌سال گذشته ۹میلیارد تومان تسهیلات بلاعوض و ۷۴ میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره به هنرمندان، صنعتگران و تولیدکنندگان صنایع دستی پرداخت شد.
جلوگیری از حذف ماده ۱۴۲ قانون معافیت از بیمه و معافیت مالیات بر ارزش‌افزوده برای خانواده بزرگ صنایع‌دستی و همچنین تبدیل تعرفه برق و آب کارگاه‌های صنایع دستی از صنعتی به تجاری (۱۴۹۵ ریال)؛ همچنین استفاده از بند الف تبصره ۱۸ هم دستاورد بزرگی برای حوزه صنایع‌دستی بود یکی دیگر از دستاوردهای حوزه مدیریتی صنایع‌دستی است. وزارت میراث‌فرهنگی به‌عنوان اولین دستگاه از این تبصره برای حمایت از تولید و تحریک تقاضا استفاده کرد و در مجموع ۳۴۰میلیارد تومان به این حوزه اختصاص داده شد.
ثبت ملی ۱۵ شهر و روستای صنایع دستی
تدوین و ابلاغ سند ملی گوهرسنگ‌ها یکی از دستاوردهای نهضت تفویض اختیار در چارچوب ثبت ملی شهرها و روستاهای صنایع‌دستی است، که گامی برای برندسازی و هویت‌بخشی به اصالت هنر سنتی در یک منطقه است، همچنین در طول یک سال گذشته ۱۵ شهر و روستا ثبت ملی شده و اکنون این فهرست به ۴۵ شهر و ۲۲ روستای ملی صنایع دستی رسیده است، این در حالی است که ۱۱ شهر و سه روستای ایران ثبت جهانی شده‌اند و پرونده سه شهر و روستای جدید صنایع دستی برای ثبت جهانی آماده است.
اعطای نشان اصالت به صنایع‌دستی فاخر یکی از اقدامات موثر و ادواری در این حوزه است؛ در یک سال گذشته با اعطای ۵۲۵ مهر اصالت ملی، مجموع آثار دارای این نشان به ۳ هزار و ۵۲۲ اثر رسیده است؛ از طرفی با دریافت ۳۸ مهر اصالت بین‌المللی در مجموع ۸۴ اثر فاخر صنایع دستی ایران دارای این نشان معتبر شده‌اند.
امسال نیز بازارچه‌های نوروزی صنایع‌دستی بیش از ۱۲۳میلیارد تومان فروش داشت که نسبت به بازارهای صنایع‌دستی نسبت به سال ۹۸ رشد ۹۳درصدی و نسبت به سال قبل از آن نیز ۹۷ درصد رشد داشته است.
