به گزارش بانگ خبر، در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه و در کنار راه باستانی کرمانشاه به همدان، محوطه‌ای گسترده و سرسبز واقع شده که به عنوان بیستون شناخته می‌شود.
کوه بیستون در کنارهٔ یک راه باستانی پر رفت‌وآمد قرار داشته و این راه، مسیر محل عبور کاروان‌ها همچنین نظامیان از شهرهای بابل و بغداد به سوی کوه‌های زاگرس و اکباتان بوده‌است.این خود از مهم‌ترین عوامل گیرایی این منطقه برای نمایاندن قدرت پادشاهان ایران بوده‌است.
نام بیستون (ستون نیکو)
بیستون از واژه «بغستان» یا دو واژه «بغ» به معنی خدا و «ستان» به معنای جایگاه خدایان گرفته شده. البته نام باستانی این بنا باگاستانا بوده و به مرور زمان به «بَهیستان» و بعدها «بَهیستون» که به معنی ستون نیکو بوده تغییر کرده. در حال حاضر نام بیستون برای این بنای تاریخی در نظر گرفته شده و این عبارت باید سر هم تلفظ شود.
سنگ‌نوشته بیستون بزرگ‌ترین سنگ‌نوشته جهان است و به عنوان اولین متن شناخته شده ایرانی نیز در نظر گرفته می‌شود. این سنگ حکاکی شده که متعلق به دوران هخامنشیان است که در شهر بیستون از توابع کرمانشاه واقع شده است.
آنچه روی این سنگ نوشته به تصویر کشیده شده شامل پیروزی داریوش بزرگ بر گئومات مغ و به بند کشیدن یاغیان است. البته عده‌ای از مورخان معتقدند که نمایشگر مسیح و ۱۲ حواریون وی در این بنای سنگی به تصویر کشیده شده‌اند و برخی از افراد باور دارند که این سنگ‌نوشته به ماجرای شلمنصر یکم و ده قبیله گمشده بنی‌اسرائیل اشاره دارد.
این اثر تاریخی به سه زبان ایلامی، اکدی، فارسی باستان و خط میخی نوشته شده و یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در رمزگشایی خط میخی و زبان فارسی محسوب می‌شود. محوطه بیستون از آثار ملی ایران بوده و از سال ۲۰۰۶ به عنوان یکی از آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو محسوب می‌شود.
دوران پارینه سنگی
قدمت شکل‌گیری این منطقه با وجود غارهایی که رد پای سکونت انسان‌ها در آن‌ها دیده می‌شود به دوران پارینه‌سنگی می‌رسد. سنگ‌نوشته بیستون یکی از مهم‌ترین آثاری است که در این محل واقع شده و همه ساله گردشگران زیادی برای دیدن آن عازم کرمانشاه می‌شوند.
کرمانشاه میزبان سنگ نوشته‌ها و آثار حکاکی شده‌ای روی سنگ است که از زمان هخامنشیان تا به امروز در گوشه‌ای از این شهر نظاره گر گذر زمان هستند.
مجسمه هرکول
مجسمه هرکول که قدمت آن به دوران سلوکیان-پارتی‌ها برمی‌گردد، در سال ۱۳۳۷ و موقع خاک‌برداری این منطقه کشف شده. هرکول یکی از محبوب‌ترین خدایان در حدود ۱۵۳ سال قبل از میلاد شناخته می‌شده و پیکره‌های سنگی زیادی از او ساخته شده است. این مجسمه سنگی یکی از معروف‌ترین نمونه آثار ساخته شده از این پادشاه است.
در این اثر تاریخی شاهد این هستیم که هرکول روی یک طرف خوابیده و در یک دستش پیاله‌ای قرار دارد و دست دیگرش را روی پای خودش گذاشته. پوست شیری نیز در زیر پاری هرکول خودنمایی می‌کند.
سراب بیستون
سراب بیستون، چشمه ای است که از دل زمین می جوشد و آب آن در برکه ای نه چندان بزرگ جمع می شود. وجود این سراب یکی از دلایل اصلی استقرارهای انسانی از دوره پارینه سنگی تا عصر حاضر در این نقطه بوده است. در دوران تاریخی نیز به عنوان محل اتراق مسافران و کاروانیان در مسیر مرکز و غرب ایران به بین النهرین مورد استفاده قرار می گرفته است. بیش تر آثار تاریخی بیستون پیرامون این سراب قرار دارند.
غارهای بیستون
در دامنه کوه بیستون چند غار به نام های مرتاریک، مر دو در، مرخِر و شکارچیان وجود دارد که همگی مربوط به دوره پارینه سنگی میانی هستند و موادی چون استخوان های انسانی و جانوری و ابزارها و تراشنده های سنگی و استخوانی در آن ها کشف شده است. برای نمونه، در غار شکارچیان عکس استخوان حیواناتی مانند گوزن، غزال، گاو وحشی و گراز به دست آمده است. گمان می رود که شکارچیان از این غار به عنوان پناهگاه موقت استفاده می کرده اند و پس از قصابی شکارها، آن ها را به اقامتگاه اصلی می برده اند. غار شکارچیان تا دوران تاریخی مورد استفاده بوده و سفال هایی از دوره آشوری و هخامنشی در آن کشف شده است.
گوردخمه برناج
این گوردخمه کوچک که از دوره مادها تا دوره ساسانی تاریخ گذاری شده است، با فاصله زیادی در سمت راست کتیبه داریوش اول و در ارتفاعی پایین تر از آن قرار دارد.
فرهاد تراش
فرهاد تراش سنگ بنای حکاکی شده نیمه کاره‌ای که به عنوان «فرای تاش»، «فراتاش» یا «تخت فرهاد» نیز شناخته می‌شود. این اثر تاریخی که در سال ۱۳۸۰ به ثبت آثار ملی ایران رسیده، در نزدیکی کاخ خسرو پرویز پادشاه ساسانی قرار داشته و احتمالات زیادی درباره آن وجود دارد.
خاص بودن این بنای تاریخی و اشعاری که پیرامون عشق فرهاد به شیرین سروده شده در جذابیت این اثر برای گردشگران نقش پررنگی دارد.
کاروانسرای ایلخانی
کاروانسرای ایلخانی اثر تاریخی خاص دیگری است که در پایین‌دست فرهاد تراش و روی بقایای کاخ نیمه‌کاره ساسانی ساخته شده. آجر، لاشه‌سنگ و ملات گچ برای ساخت این کاروانسرا به کار گرفته شده و بقایای آن نشان دهنده ۶۴ حجره و یک مسجد کوچک ساخته شده در این محل هستند.
زلزله‌ای که در این منطقه رخ داده آسیب زیادی به این اثر تاریخی وارد کرده؛ اما هنوز هم می‌توان رد پای این اثر تاریخی را در بیستون مشاهده کرد.
سایر آثار و بناهای تاریخی بیستون
از دیگر بناهای تاریخی بیستون که موقع حضور در این منطقه می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
نقش مهرداد اشکانی که حدود سال ۱۲۳ تا ۱۱۰ قبل از میلاد حجاری شده
پرستشگاه پارتی یا نماد آتشدان در مراسم مذهبی قدیمی
کاروانسرای شاه عباسی بیستون
کتیبه شیخ علی خان یا حاکم کرمانشاهان
پل ساسانی یا پل خسرو
پل بیستون
پل بیستون با ۱۴۴ متر طول و ۷،۶ متر عرض روی رودخانه دینور آب و بر سر راه قدیم کرمانشاه به صحنه ساخته شده است. پایه های آن در دوره ساسانی گذارده شده و در دوره های بعد از جمله دوران ایلخانان و صفویه مورد مرمت قرار گرفته است.
سنگ‌نگاره گودرز دوم اثری تاریخی متعلق به دوره اشکانی
محوطه تاریخی دژ مادی در شمال غرب مجموعه بیستون
نیایشگاه مادی در زیر کتیبه داریوش بزرگ
سنگ بلاش یا تخته سنگ چهارضلعی نامنظمی در دامنه کوه بیستون با حکاکی‌های مخصوص دیده می شود.
سخن آخر..
سعی کردیم با توضیحات کوتاهی که دادیم بیستون را به صورت بسیار خلاصه به شما معرفی کنیم، اما این همهی ماجرای بیستون نیست. این کوه قصه‌های کهن و تاریخی فراوانی را در دل خود جای داده است. از کتیبه‌های هخامنشی با قدمت ۶ قرن پیش از میلاد مسیح گرفته تا غارها، نیایشگاه‌ها، کاروانسراها و آثار طبیعی و تاریخی دیگر، همگی بخشی از جاذبههای دیدنی این مکان باستانی محسوب می‌شوند. به قول معروف شنیدن کی بود مانند دیدن…
گزارش از: لیلا الیاسی
