بانگ خبر، امروزه این فناوری در کنار دستاوردهای مثبت و انکار ناپذیرش همراه با پیامدهای ناخوشایندی هستند. در این مقاله به برخی از دستاوردهای مثبت و منفی این فناوری اشاره می کنیم.
تغییر در هویت و سبک زندگی: استفاده از تلفن همراه هوشمند با اپلیکیشن هایی مانند تلگرام، اینستاگرام، وایبر، واتس آپ، فیسبوک، چت، پیامک، بلوتوث، عکس برداری و فیلم برداری و… می تواند تاثیر مستقیمی بر سبک زندگی انسان ها داشته باشد. تلفن همراه هوشمند با توجه به اینکه رسانه ای قدرتمند است توانسته شکل متفاوت و جدیدی از ارزش ها و سبک ها را وارد زندگی مردم کند و سبب دگرگونی های زیادی در انتخاب الگو و هویت افراد شود.
چالشی برای حریم خصوصی: بی تردید در کنار جاذبه ها و هیجان های پدیدار شده شبکه های اجتماعی و امکان تعامل بسیار افراد با یکدیگر و ورود آنها به جهانی دسترس پذیر به هر طیفی از اطلاعات، تغییر هایی در سبک زندگی انسان ایجاد شده که گاهی مسایل اخلاقی را نیز نشانه گرفته است. قریب به یقین می توان گفت در کنار رفاه و آسایشی که فناوری هایی از این دست برای بشر به ارمغان آورده اند، گاهی بی اعتنایی به موارد فرهنگی و اخلاقی در کاربرد این فناوری ها خود باعث سلب آسایش می شود و مشکل های بسیار جدی را برای امنیت افراد و جامعه به بار می آورد. بروز این چالش های اخلاقی سبب شدند که توجه به زمینه اخلاق اطلاعات و ارتباطات هر روز با جدیت بیشتری دنبال شود که از جمله یکی از مهمترین موضوع‌های آن، موضوع حریم خصوصی افراد است.
امنیت اجتماعی و پیامدهای آن: تلفن همراه هوشمند با قابلیت برقراری ارتباط با شبکه های اجتماعی مجازی می تواند باعث دوام امنیت اجتماعی و هم تهدیدی برای آن باشد؛ شبکه های اجتماعی به لحاظ توسعه آموزش، برقراری نظم و امنیت عمومی و مشارکت عمومی اثرهای مثبت بر امنیت اجتماعی می گذارند اما این شبکه ها در مواردی نظیر استحاله فرهنگی، سلطه فرهنگی، کمرنگ شدن باورهای مذهبی، از خود بیگانگی، ایجاد روابط تعریف نشده بین افراد، می توانند اثرهای منفی بر امنیت اجتماعی بگذارند. مطالعه های متعدد نشان می دهد استفاده نادرست از شبکه های اجتماعی می تواند در سطح خانوادگی بر روابط بین همسران و روابط بین والدین و فرزندان تاثیرهای ناگواری داشته باشد؛ همچنین پیامدهای ناخوشایندی از نظر رفتاری- روانی برای خود فرد به بار آورد.
تاثیر شبکه های اجتماعی بر روابط زوجین: شبکه های مجازی به تدریج می توانند فضای روانی و محیط لازم برای گفت وگو در یک ارتباط بین فردی را خدشه دار کنند و اعضای گروه را به جای همگرایی، به واگرایی سوق دهند. نتایج یکی از تحقیق‌های محققان داخلی نشان می دهد که بین سن زوج ها و استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی موبایلی رابطه معناداری وجود دارد و با افزایش سن زوجین میزان استفاده از این شبکه ها کاهش می یابد. بین میزان استفاده از این شبکه ها و تعداد بچه‌ها و همچنین میزان رابطه با خویشان و اقوام نیز رابطه معکوس معنادار وجود دارد.
تاثیر بر روابط والدین و فرزندان: در مقوله آسیب شناسی نقش تلفن همراه در خانواده ها، دامنه آسیب ها به جوانان و نوجوانان و حتی کودکان خانواده نیز کشیده شده است. برخی از افراد معتقدند در اختیار قرار دادن موبایل برای فرزندان خانواده نوعی کنترل آنها محسوب می شوددر حالی که مطالعه ها نشان می دهد کنترل نکردن کافی روی ارتباطاتی که فرزندان با تلفن همراه می‌توانند برقرار کنند و حتی در برخی موارد اعتیاد آنها به این وسیله تاثیر مخربی بر آنها می گذارد.
تغییر ارزش های اجتماعی جوانان: تحقیق ها نشان داده است هر قدر میزان استفاده از تلفن همراه هوشمند افزایش یابد، میزان گرایش به معیارهای ظاهری نیز در انتخاب همسر افزایش پیدا می کند و از میزان اهمیت معیارهای اخلاقی در انتخاب همسر کاسته می شود. همچنین نتایج یک گروه از محققان ایرانی نشان داده است هرچقدر استفاده از شبکه های ارتباطی موبایلی افزایش یابد، میزان گرایش به پوشش سنتی کاهش و گرایش به پوشش مدرن افزایش پیدا می کند.
تلفن همراه یک اعتیاد دیگر: تلفن های همراه هوشمند با ایجاد تالیفی از امکانات فنی متفاوت مانند سازمان دهی اطلاعات، جست و جوی رایانه ای، پخش موسیقی عکاسی و فیلمبرداری میزان وابستگی به این وسیله را افزایش داده است. افسردگی اجتماعی، هیجان جویی، درگیری ذهنی، ایجاد هویت کاذب، بروز برخی از اختلال‌های روانی و… از نشانه های عمده اعتیاد به تلفن همراه هستند؛ اعتیادی که می تواند به منزوی کردن قربانیان خود، ایجاد مشکل های مالی و حتی بروز جرم منجر شود. معمولا اعتیاد اینترنتی در بین اقشار مختلف مشاهده می شود اما در میان جوانان شایع تر است. امروزه آسیب شناسی حضور تلفن همراه در خانواده دامنه اش به جوانان و نوجوانان و حتی کودکان خانواده کشیده شده است. به طوری که می توان گفت یکی از معضل‌های جدید قشر جوان، اعتیاد به تلفن همراه و الکترونیکی شدن روابط جوانان و نوجوانان با والدین و از بین رفتن روابط انسانی است. صحبت نکردن، نداشتن تماسی چشمی و تعامل با کودکان سبب کاهش ارتباط و پیوند بین والدین و کودکان شده است.
ایجاد دگرگونی در زبان و ادب فارسی: فراگیر شدن استفاده از تلفن همراه هوشمند می تواند شکل جدیدی به زبان و ادب فارسی دهد و چالش ها و انحراف هایی در نحوه کاربرد زبان فارسی مانند رسم الخط ساختگی و ارجاع دهی کاذب و … به وجود بیاورد. در این صورت آرام آرام چیزی به نام واژه گذاری و معادل نویسی معنا نخواهد داشت و دستور زبان به ویژه با وضعیتی که آموزش و پرورش و رسانه های ما در واژه یابی دارند ممکن است به خطر بیافتد.
کاربردهای تلفن همراه هوشمند در ارتقای سواد سلامت: حجم کم و سهولت حمل ونقل، قابلیت استفاده از نرم افزارهای کاربردی یا اپلیکیشن های مختلف در زندگی روزمره از جمله مزایای تلفن های هوشمند و رایانه های جیبی است که امروزه به طور گسترده توسط کاربران مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از اپلیکیشن های تلفن همراه در امور مربوط به سلامت و پزشکی نیز در سال های اخیر افزایش یافته است. کسب اطلاعات در خصوص بیماری های مختلف، آموزش و آگاهی رسانی به بیماران، تصمیم گیری سریع و با درصد خطای کمتر در امور پزشکی، مشاوره و کنترل پزشکی از راه دور، برقراری ارتباط با متخصصان حوزه سلامت، دسترسی به اطلاعات داروها و انجام معاینه ها، بررسی ها و پیگیری های پزشکی نمونه هایی از کاربردهای فراوان اپلیکیشن تلفن های هوشمند در حوزه سلامت هستند.
انتقال سریع اخبار: امروزه با ظهور شبکه های اجتماعی و یکپارچی و دیجیتالی شدن ابزارهای مختلف ارتباطی با یکدیگر، میزان سرعت و دسترسی روزنامه نگاران به اطلاعات، منابع خبری و مخاطبان چند برابر شده است. در این میان، تلفن همراه هوشمند به مهمترین ابزار ارتباطی نوین میان مردم تبدیل شده است. با رواج هرچه بیشتر این وسیله در جامعه و سهولت استفاده از آن، روزنامه نگاران تلاش کرده اند که فاصله منابع خبری و مخاطبان را با خود بیش از گذشته کم کنند.
حمایت اجتماعی از سالمندان: گرچه در سال های اخیر از تکنولوژی های ارتباطی اینترنت برای حفظ و تقویت تعاملات اجتماعی شان با شبکه های حمایت اجتماعی به طور چشمگیر استفاده شده است اما امروزه تلفن همراه نقش مهمی در ارتباطات شخصی سالمندان با اعضای خانواده، همسالان، همکاران قدیمی و…. ایفا می کند. هم اکنون گروه هایی از طریق حمایت عاطفی و همراهی اجتماعی، نوعی شبکه حمایت اجتماعی برای سالمندان فراهم کرده‌اند.
توسعه کسب و کار الکترونیک: فناوری های نوینی مانند موبایل می تواند موجب پیدایش و گسترش فرصت های کسب و کار شود. نتایج یکی از تحقیقات پژوهشگران دانشگاه علامه طباطبایی نشان داده است که استفاده درست از تکنولوژی موبایل می‌تواند در ارتقای کیفیت کسب و کار، کاهش هزینه ها، توسعه فراگیر تجارت الکترونیکی و در نهایت استفاده بهینه از زمان شود.
توسعه اشتغال و کار آفرینی: امروزه علاوه بر کارکردهای ارتباطی، انجام کارهای مالی و بانکی، دریافت و به اشتراک گذاری دانش، اخبار و اطلاعات روزانه و استفاده از اپلیکیشن های کاربردی و نظایر آن تنها بخشی از امکانات و ظرفیت های تلفن همراه هوشمند است. رشد سریع تعداد کاربران تلفن های همراه هوشمند در جهان و ایران از یکسو و شکل گیری نیازهای جدید تقاضای روز افزون کاربران، وجود نیروی انسانی متخصص آموزش دیده در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ظهور دولت همراه، تجارت الکترونیک و ارایه خدمات آنلاین از سوی دیگر، زمینه شکل گیری و توسعه کسب و کارهای جدید در خصوص تولید محتوا، برنامه نویسی، تولید مدیریت و پشتیبانی نرم افزار و اپلیکیشن های تعاملی و کاربردی و غیره را فراهم ساخته است.
ارتقای توانمندی های اجتماعی زنان خانه دار: امروزه استفاده از این وسیله ارتباطی زنجیره های اجتماعی و شبکه های حمایتی گسترده‌تر و قوی تری را برای زنان خانه دار فراهم آورده و از طریق درگیر کردن آنها با تکنولوژی برخی باورهای اجتماعی مبنی بر ناتوانی و هراس تکنولوژیکی در زنان خانه دار را به چالش کشیده است. نتایج مطالعه یک گروه از پژوهشگران ایرانی نشان داده که دسترسی به تلفن همراه فقر اطلاعاتی زنان خانه دار را کاهش داده و امکان دسترسی به سرگرمی های جدید و غیر سنتی به عنوان مصادیقی از قدرت و انتخاب را برای آنها فراهم ساخته است.
توسعه خدمات قضایی و حقوقی: نبود اطلاعات و آگاهی کافی از حقوق و فرایندها موجب تضیع حقوق بخش عمده ای از شهروندان و نیز مراجعه های بی مورد و در نتیجه اتلاف زمان و هزینه هنگفت برای عموم و نیز دستگاه قضایی می شود بنابراین اطلاع رسانی در این حوزه در صورت اجرای صحیح می تواند علاوه بر تسهیل امور شهروندان، مراجعه نا مربوط افراد را نیز کاهش دهد. از سویی با توجه به رشد روز افزون تکنولوژی های ارتباطی گوشی های هوشمند می توان از این پتانسیل در جهت اطلاع رسانی و آگاهی بخشی مراجعان به قوه قضاییه بهره برداری کرد. کاربرد آسان، ارزان و همه گیر بودن این سیستم می تواند امکانی برای حل چالش پیچیدگی های فرایند قضایی و تسهیل مسایل مرتبط با مراجعه شهروندان را فراهم آورد.
گزارش از: فرزانه صدقی
