به گزارش بانگ خبر، فلسفه به وجود آمدن چک، پرداخت هایی بود که به جای پول نقد صورت می گرفت. امروزه چک از این فلسفه به طور کلی دور مانده است و اغلب چک ها دیگر روز نیستند و تاریخ صدور و پرداخت آنها متفاوت است و این تفاوت موجب آن شده که اختلافاتی در این خصوص به وجود بیاید که چک برگشتی نتیجه همین اختلاف است. به همین دلیل، در قانون شیوه هایی برای وصول چک برگشتی پیش بینی شده است که از طریق آنها دارنده چک می تواند چک پرداخت نشده یا برگشتی خود را وصول کند.
وصول چک از طریق کیفری
یکی از شیوه های وصول چک، از جمله شکایت از چک ثبت نشده، وصول آن به شیوه کیفری است که از طریق دادگاه کیفری صورت می گیرد. در وصول چک به شیوه کیفری، دارنده چک باید ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ صدور چک، آن را برگشت بزند و از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت کند. اگر دارنده در این مدت گواهی را دریافت نکند، دیگر نمی تواند چک را از طریق کیفری وصول کند.
بعد از این، دارنده چک باید به دادگاه کیفری صالح رفته و با پیوست گواهی عدم پرداخت، از صادر کننده چک شکایت کند. شکایت کیفری از چک برگشتی را تنها می توان به طرفیت (علیه) صادرکننده چک مطرح کرد و نه علیه ضامن و ظهر نویس چک. همچنین توجه کنید که برخی از چک ها قابلیت وصول به شیوه کیفری را ندارند.
چک هایی که نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد
بر اساس قانون، چک هایی وجود دارند که نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد :
۱- چکی که ثابت شود سفید امضا بوده است. یعنی اگر کسی ادعا کند چکی را بدون نام دارنده و مبلغ و تاریخ صادر کرده است و این ادعا ثابت شود، چک حقوقی است و نمی توان از آن شکایت کیفری کرد.
۲- هرگاه دریافت وجه چک از بانک به انجام یک شرط که در متن چک آمده است، منوط شده باشد . مثلا بین خریدار و فروشنده یک خانه شرط شود که در صورتی فروشنده می تواند چکِ خرید خانه را برای وصول به بانک ببرد که ابتدا فروشنده سند خانه را به خریدار منتقل کند. در صورتی که شرط در متن چک نیامده باشد اما بتوان از روش دیگری مثل شهادت شاهد، شرط را ثابت کرد، چک حقوقی است و قابل پیگیری کیفری نیست .
۳- چک هایی که در متن آن قید می شود که چک برای تضمین انجام کار یا معامله صادر شده است که به آن چک تضمین شده می گویند . در صورتی که در متن چک نیامده باشد که چک برای تضمین صادر شده است، اما ضمانت قابل اثبات باشد، نمی توان چک را به شیوه کیفری پیگیری کرد .
۴- چک های بدون تاریخ قابل پیگیری کیفری نیستند. در صورتی که صادر کننده، چک بدون تاریخ صادر کرده باشد و دارنده برای اینکه بتواند از صادرکننده شکایت کیفری کند، خودش روی چک تاریخ زده باشد، در این حالت اگر ثابت شود خود دارنده این تاریخ را روی چک درج کرده است، باز هم نمی توان از آن شکایت کیفری کرد .
۵- چک های مدت دار یا چک وعده دار قابل پیگیری کیفری نیستند. یعنی اگر ثابت شود که تاریخ سررسید چک با تاریخ صدور آن متفاوت است، تنها می توان وجه چک را به شیوه حقوقی مطالبه کرد.
۶- چک هایی که بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده باشد نیز قابل شکایت کیفری نیستند .
۷- چک هایی که در مهلت ۶ ماه از تاریخ سررسید، برای آنها گواهی عدم پرداخت دریافت نشود یا در صورتی که گواهی عدم پرداخت دریافت شده باشد، تا مدت ۶ ماه اقدام به شکایت کیفری آغاز نشود هم قابل شکایت کیفری نیستند .
۸- چک هایی که از طرف موسسات مالی و اعتباری یا صندوق های قرض الحسنه صادر می شوند قابل تعقیب کیفری نیستند .
۹- چک هایی که بعد از صدور گواهی عدم پرداخت، با پشت نویسی به دیگری منتقل شود را هم نمی توان از روش کیفری پیگیری کرد. بنابراین در شرایط مذکور صرفا می توان چک را به شیوه حقوقی یا ثبتی پیگیری کرد.
وصول چک از طریق اداره ثبت
چک یک سند لازم الاجرا است. سند لازم الاجرا یعنی سندی که طرفین آن موظف به اجرای آن هستند. به همین دلیل در صورتی که صادرکننده چک با عدم پرداخت آن، به تعهد خود عمل نکند، دارنده می تواند از طریق شکایت در اداره ثبت، نسبت به وصول آن اقدام کند. وصول چک از طریق اداره ثبت دارای همان محدودیت شکایت کیفری از چک است؛ به این ترتیب که تنها نسبت به صادرکننده امکان پذیر است و نه ضامن و ظهرنویس چک. البته در این شیوه وصول چک، دارنده چک باید تشریفات خاصی را رعایت کند .
وصول چک از طریق حقوقی
وصول چک از طریق حقوقی، شیوه ای است که دارنده در هرصورت می تواند به آن استناد کند. برای وصول چک به شیوه حقوقی دارنده باید به دادگاه حقوقی صالح مراجع کند و با تقدیم دادخواست به دادگاه، تقاضای رسیدگی کند .
گزارش از: مهدیه سید میرزایی
