به گزارش بانگ خبر، بر اساس قانون مدنی، زمانی که زن و مردی با هم ازدواج می کنند، باید با همدیگر، در اصطلاح «حسن معاشرت» داشته و به تکالیفی که در شرع و قانون برای زوجین مقرر شده است، پایبند باشند. برخی از این تکالیف، ضمانت اجرای قانونی و حقوقی دارند؛ به این معنا که در صورت انجام ندادن و خودداری از ایفای آن تکالیف، طرف مقابل می تواند به دادگاه مراجعه و درخواست رسیدگی کند .
از جمله مهمترین تکالیف مشترک زن و مرد، تمکین از طرف زوجه و متقابلا پرداخت نفقه از طرف زوج است. اما تمکین از شوهر، تکلیفی عام و مطلق نیست و در برخی شرایط ممکن است زوجه اصلا امکان تمکین از همسر خود را نداشته باشد؛ مثلا زمانی که مرد، منزل مناسب برای زوجه تهیه نکرده باشد، زوجه نیز می تواند اقدام به عدم تمکین کند تا زمانی که شوهر، خانه مناسب و در شأن او فراهم کند.
تمکین از شوهر، به این معناست که زن علاوه بر حسن معاشرت با همسر و تلاش برای حفظ کانون خانوادگی، باید در امور کلی مربوط به زندگی مشترک، تابع همسر خود بوده و همچنین، در حدود متعارف، به نیازهای زناشویی همسر خود پاسخ دهد. البته مرد نیز علاوه بر اینکه باید با زوجه خود حسن معاشرت داشته باشد، می بایست نفقه زن را پرداخت کند .
با وجود این حکم کلی در مورد تمکین از همسر، در برخی موارد ممکن است عدم تمکین خاص و عام از شوهر، به لحاظ شرعی و قانونی، مجاز باشد و آن، زمانی است که زن به یکی از موارد عذر موجه عدم تمکین استناد می کند. مانند استفاده از حق حبس در عقد نکاح، دارا بودن حق تعیین محل زندگی مشترک، بیماری های مقاربتی در زوج یا مواردی از این قبیل .
اما گاهی، این پرسش مطرح می شود که آیا تامین منزل برای تمکین، ضروری است ؟ با این توضیح که گاهی مرد، دعوای الزام به تمکین زن را در دادگاه خانواده مطرح می کند، ولی عملا شرایط تمکین زن از شوهر وجود ندارد؛ زیرا مرد، منزل مناسب و در شأن زوجه را فراهم نکرده است. در چنین شرایطی، به نظر می رسد که امکان تمکین از طرف زن وجود نداشته و عملا مرد به دلیل تامین نکردن خانه مناسب و در شأن زوجه، خود زمینه عدم تمکین زن را فراهم کرده است .
بنابراین، به این پرسش که آیا تامین منزل برای تمکین ضروری است، باید پاسخ مثبت داد و گفت اصولا زمانی که مرد، اقدام به تهیه منزل مناسب و نیز تدارک اسباب و وسایل زندگی نکرده است، نمی تواند دعوای عدم تمکین زن را اقامه کند؛ چون عدم تهیه خانه، به نوعی عذر موجه عدم تمکین زن محسوب می شود. همچنین اگر مرد مثلا در دوران عقد، زوجه را بلاتکلیف گذاشته و با تهیه نکردن خانه مناسب و در شأن زوجه ، تلاشی برای زندگی مشترک با همسر خود نکرده باشد، نمی تواند زوجه را به عدم تمکین محکوم کند.
شرایط منزل برای تمکین
از جمله مهمترین شرایط منزل برای تمکین زن، این است که خانه مناسب و در شأن زوجه باشد. به این معنا که منزل تهیه شده، می بایست با شرایط خانوادگی، سطح رفاه زوجه در منزل پدری، سطح تحصیلات، شرایط شغلی و اجتماعی زوجه و مواری از این قبیل، مطابقت داشته باشد و علاوه بر این ها، اسباب و وسایل تهیه شده از طرف زوج نیز باید شرایط ذکرشده را داشته باشد؛ هرچند در این رابطه، به شرایط مالی و اقتصادی مرد نیز توجه می شود. در غیر این صورت، زن می تواند با تقدیم دادخواست الزام به تهیه مسکن مستقل، حق قانونی خود را برای تامین مسکن مناسب، مطرح و از دادگاه مطالبه کند.
به عنوان نمونه، در صورتی که منزل پدری زوجه، از شرایط رفاهی مناسبی برخوردار بوده است، زوج نمی تواند با تهیه کردن منزلی در یک محیط و محله نامناسب برای همسر خود و تهیه اسباب و وسایل کهنه و دست دوم، الزام به تمکین توسط زوجه را تقاضا کند. لازم به ذکر است که دارا بودن شرایط منزل برای تمکین زن ، می بایست ابتدا به تایید کارشناس دادگاه برسد و کارشناس، تایید کند که آیا خانه، مناسب و در شأن زوجه هست یا خیر .
در صورتی که مرد، یک اجاره نامه صوری ارائه کرده و اسباب و وسایل تهیه شده برای خانه، کهنه و فاقد کیفیت لازم باشند، کارشناس دادگاه «مناسب و در شأن زوجه بودن منزل» را تایید نمی کند. اما اگر منزل، مستقل بوده و در محیط مناسبی قرار داشته و وسایل تهیه شده نیز به لحاظ کمی و کیفی، مورد تایید باشند، کارشناس شرایط منزل برای تمکین زن را تایید کرده و نظریه خود را به دادگاه، ارائه می دهد.
البته در صورتی که باز هم زوجه، شرایط منزل برای تمکین را مناسب ندانسته و آن خانه را در شأن خود تشخیص ندهد، می تواند به نظریه کارشناس اعتراض کرده و با پرداخت هزینه کارشناسی، تشخیص موضوع مناسب بودن خانه تهیه شده را به هیات کارشناسی سه نفره محول کند. در چنین شرایطی، اگر اکثریت کارشناسان یعنی دو نفر از سه نفر آنها، نامناسب بودن خانه تهیه شده و در شأن زوجه نبودن منزل را تایید کنند، دادگاه با توجه به نظریه آنها، رای الزام مرد به تهیه خانه مناسب و در شأن زوجه را صادر می کند.
آثار فراهم نکردن شرایط منزل برای تمکین
یکی از مهمترین آثار فراهم نکردن شرایط منزل برای تمکین زن، این است که در چنین شرایطی نمی توان دعوای الزام به تمکین زن را مطرح کرد؛ چرا که زن صرفا در صورتی به لحاظ قانونی، موظف به تمکین از شوهر است که خانه مناسب و در شأن او تهیه شده باشد و در غیر این صورت، الزامی به تمکین از همسر خود نخواهد داشت. بنابراین در صورت تهیه نکردن خانه مناسب و در شان زوجه، دادگاه نیز حکم الزام به تمکین زن را صادر نمی کند .
از دیگر آثار عدم تهیه منزل مناسب و در شأن زوجه، آن است که چون خود مرد، زمینه عدم تمکین زن را فراهم کرده و عدم تمکین زن موجه است، باز هم مرد مکلف است به همسر خود نفقه بدهد و حق نفقه زن، پابرجا خواهد بود .
اما در صورتی که شرایط منزل برای تمکین زن، مناسب بوده و خانه در شأن زوجه، تدارک دیده شده باشد، پس از اینکه کارشناس، این موضوع را تایید و دادگاه نیز نظریه کارشناسی را ملاحظه کرد و در صورتی که اعتراض زن به شرایط منزل تهیه شده، پذیرفته نشود یا اصلا زن به نظریه کارشناس اعتراض نکند، قاضی دادگاه حکم الزام به تمکین توسط زن را صادر خواهد کرد و زن مکلف می شود در آن منزل، با همسر خود زندگی کند .
در این شرایط، اگر زن، باز هم از تمکین از شوهر خودداری کند و مرد بتواند عدم تمکین زن را اثبات کند، عنوان ناشزه بر وی صدق می کند و از جمله آثار عدم تمکین زن پس از صدور حکم دادگاه مبنی بر لزوم تمکین، می توان به از بین رفتن حق نفقه وی اشاره کرد. همچنین در صورتی که شرایط منزل برای تمکین، مناسب بوده و خانه مناسب شأن زوجه تهیه شده باشد ولی باز هم او تمکین نکند، مرد می تواند از دادگاه، درخواست اجازه ازدواج مجدد کند.
گزارش از: مهدیه سید میرزایی
