افق و جایگاه صنعت پلاسما در کشور

به گزارش بانگ خبر، پلاسما قسمت مایع زرد رنگ و شفاف خون است و این بخش  حدود ۵۵ درصد از خون بدن را تشکیل داده و  معمولا برای افرادی که دچار تصادف، سوختگی، شوک، بیماری های شدید کبدی، نقص ایمنی و کمبود فاکتورهای انعقادی هستند تجویز می شود تا بدین وسیله به افزایش حجم خون بیمار و لخته شدن خون کمک کرده و از شوک جلوگیری کند. اهمیت پلاسما و داروهای مشتق از آن زمانی پر رنگ شد که در جنگ جهانی دوم افراد زیادی به آن نیاز پیدا کردند، در این زمان بود که صنعت پلاسما شکل گرفت. در حال حاضر محصولات دارویی متعددی از این ماده ارزشمند تولید شده که از مهم ترین آنها می توان به ایمونوگلوبولین، آلبومین و فاکتورهای انعقادی اشاره کرد.

اهدای خون کامل همان فرآیندیست که عموم مردم با آن آشنا هستند و این نوع اهداء شامل اهدای هر چهار جزء خون (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و پلاسما) می‌شود و اغلب برای جبران خون از دست رفته در حین جراحی یا به دلیل جراحات، استفاده می‌شود.

ورود صنعت پلاسما به دنیا به دلیل صنعتی‌بودن آن و تولید داروهای بیماران خاص از جمله هموفیلی به صورت انبوه تر از جایگاه ویژه‌ای برخوردارشد. در عین حال نگاه سازمان های انتقال خون به این پدیده نوین با یک نگرانی خاص همراه بوده است. تولد این صنعت را تولد رقیبی برای این سازمان ها می پندارند.

بنابراین  زمانی که  یک بیمار به یکی از اجزای خونی احتیاج دارد به  جای تزریق خون کامل، آنچه آنها از اجزاء خون احتیاج دارند به آنها تزریق می شود و لزومی ندارد در مقابل تزریق خون کامل قراربگیرد و دچار انواع حساسیت ها و مشکلات شود. گفته می شود در عین حال که تزریق خون آخرین درمان برای بیمار است اما خون کثیف‌ترین داروی دنیاست، چرا که حامل ویروس‌های شناخته شده و ناشناخته ای است.

پلاسما بر اساس لیتر قیمت جهانی دارد
پلاسما ماده ارزشمندی است که بر اساس لیتر قیمت جهانی دارد. از پلاسما چهار داروی آلبومین(مورد مصرف در بیماران دچارسوختگی)، فاکتور ۸ و ۹ (برای بیماران با کمبود فاکتور ۸ و ۹ انعقادی)، وIVG (برای رای بیماران مبتلا به نقص ایمنی) از پلاسما به دست می‌آید.
بنابراین  همه خون‌ها ی اهدایی به صورت کامل قابلیت مصرف ندارد، درایران نیز همانند تمام دنیا از دو میلیون و ۷۰۰ هزار کیسه،فقط ۳۰۰ هزار کیسه برای کنترل خونریزی‌ها در اعمال جراحی، تصادفات و زایمان‌ها و… استفاده ‌شود.

صنعت پلاسما

حدود ۳۰ سال پیش «صنعت پلاسما» در دنیا متولد شد. صنعتی که مناسبات حاکم بر آن با مناسبات اهدای خون و انتقال خون تفاوت داشت. چرا که این صنعت ذینفع دارد و معاملات مالی درآن حاکم است. صنعت پلاسما در حدود ۲۰ سال پیش در ایران وارد و اولین مراکز جمع آوری پلاسما در ایران در میان موجی از مخالفت ها راه‌اندازی شد.

در سال چند بار می توان خون اهدا کرد؟
هر زن سالم طی سال، می‌تواند سه مرتبه و مرد چهارمرتبه، خون خود را اهدا کند و بیشتر از آن نیز مجاز نیست چرا که برای سلامت آنان زیان آور است. اما پلاسما هر هفته می تواند از داوطلب آن اخذ شود. این به معنی جمع آوری انبوهی از پلاسماهای انسانی است که می‌تواند منشاء تولید داروهای مورد نیاز بیماران قراربگیرد.

ویژگی مثبت صنعت پلاسما

از دیگر ویژگی مثبت صنعت پلاسما، شیوه جمع آوری و قرنظینه ماندن پلاسماهای جمع آوردی شده است که طی مدت ۴ ماه می تواند دوره پنهان بیماری‌های ویروسی همچون ایدز و هپاتیت که ممکن است از طریق خون انتقال پیدا کنند را پوشش دهد و پلاسمای سالم را جمع آوری کند. به عبارت ساده پلاسماهای جمع‌آوری شده بعد از پایان دوره پنهان بیماری‌ها ویروسی با اولین آزمایش با نتیجه خوب برای تولید از قرنطینه خارج و برای تولید ارسال می‌شود. در سازمان انتقال خون نیز اهدا کنندگان مستمر منشاء جمع آوری خون سالم هستند.

خون‌فروشی در کشور ما مذموم است
خون‌فروشی در کشورما پدیده ای مذموم است. تاریخ تلخ این پدیده که در فیلم «دایره مینا» به خوبی ترسیم شده است؛ به طوری که مذموم بودن این پدیده را بیش از پیش آشکار کرده و ارزش ایجاد شده در کشور که فرهنگ اهدای داوطلبانه خون است، درخشان‌تر می‌کند.

ورود صنعت پلاسما به کشور ما از انجا که داوطلبین اهدای پلاسما به علت ضرورت مراجعه مرتب به این مراکز وجهی دریافت می‌کنند با اتهام خون فروشی مواجه شدند. سازمان انتقال خون پس از شکست در یک اقدام قضایی برای توقف این صنعت در دوره‌های مختلف مدیریت روسای خود از مذموم بودن خون فروشی برای جلوگیری از توسعه این صنعت استفاده کرده است. در حالی که این مسئله صحیح نیست. از این مسئله مهم‌تر، وجود سازمان انتقال خون قدرتمندی که موفق به فرهنگ سازی این اقدام داوطلبانه و بشردوستانه کرده است.

بازگشت پدیده مذموم خون‌فروشی ناممکن است. از سوی دیگر پلاسمای حاصل از خون‌های اهدایی، کفاف نیازمندی بیماران جهان را نمی‌دهد. محروم کردن بیماران از دسترسی بهتر به دارو از ترس بازگشت پدیده ای است که در یک شرایط خاص به وجود آمده ، خردمندانه و عقلایی نیست. باید از صنعت پلاسما در کشور استقبال شود و از افرادی که با مراجعه به مراکز جمع‌آوری پلاسما در تامین داروهای بیماران مشارکت می‌کنند، نیز تقدیر شود. پرداخت وجه بابت مراجعه مکرر این افراد به مراکز است و نباید مانع دیده شدن این خدمت انسانی شود.

سازمان بهداشت جهانی همه ساله فهرست حداقلی از دارو هایی که در هر کشوری باید در دسترس مردم باشد منتشر می‌کند که طی دو سال اخیر پلاسمای خون به این فهرست افزوده شد و این مهم بدین معنی است که سازمان بهداشت جهانی به صنعت پلاسما اهمیت داده و در سال ۱۴۰۲ برای نخستین بار در روز «جهانی تجلیل از اهداکنندگان خون » از «اهداء کندگان پلاسما » نیز انعکاس یافت.

لازم به ‌ذکر است که یکی از تهدیدهای این صنعت نیز صنعت تولید داروهای نوترکیب است. ( داروهایی که منشاء پلاسمای انسانی ندارد)‌. اگرچه تصور اینکه IVIG نوترکیب تولید شود،دور از ‌‌ذهن است. بخشی از بیماران نیازمند به فاکتور ۸ و ۹ نمی‌توانند دارو های نوترکیب را مصرف کنند. چرا که بدن این بیماران، سازگاری لازم را برای مصرف این داروها ندارند.

خام فروشی پلاسما به نفع کشور نیست
خام فروشی پلاسما اخلاقی و به نفع کشور نیست. به خصوص پلاسمایی که از طریق اهدای خون استحصال می‌شود، که اخلاقی خاص دارد که از اهدا کننده شروع و به انواع حمایت های دولتی از سازمان انتقال خون ختم می شود. این پلاسما ها حتما باید به دارو تبدیل و در دسترس بیماران قرار گیرد.

اینکه به موازات توسعه این صنعت، هنوز تاسیس پالایشگاه خون در کشور تحقق نیافته، نقد اصولی و درستی است که هر از چندگاهی توسط مسولان کشور گوشزد می‌شوند و ضرورت دارد به شرکت هایی که تعهد داده اند، اطلاع رسانی شفاف در این حوزه انجام شود.

در اواخر تیرماه سال جاری اخبارغیررسمی ازافتتاح پالایشگاه خون توسط شرکت پژوهش و پالایش مطرح شد که نتیجه آن به بازدید عیررسمی انجامید و هنوز تاریخی برای بهره برداری از آن منتشر نشده است. صنعت پلاسما از ظرفیت های بزرگی در کشور برخورداراست که می تواند منجر به توسعه صنعت داروسازی در کشور شود.

گزارش: نازنین جوادیه