بانگ خبر، تاریخچه پیدایش اولین قطار را که مطالعه می کنیم متوجه می شویم انسان تا چه اندازه پیشرفت و ترقی را می تواند در زندگی تجربه کند. قطار یکی از مهم ترین پیشرفت هایی بوده است که در صنعت حمل و نقل رخ داد و همچنان با توجه به پیشرفت های جهانی در حال تحول و توسعه است. اگر شما نیز می خواهید بدانید که اولین قطار جهان چگونه و توسط چه کسی ساخته شد پیشنهاد می دهیم با مطالعه این مقاله ما را همراهی کنید.
قطارهای اولیه
بسیاری از ما قطار را یک وسیله بسیار بزرگ و سنگین می دانیم که بر روی ریل های فولادی و در یک مسیر مشخص حرکت می کند. این یک تصور کاملا صحیح است اما نه برای قطارهایی که در قرن شانزدهم استفاده می شد. انسان ها در این دوره ریل هایی را از جنس چوب ساخته بودند و قطارها واگن هایی بودند که توسط دو یا چند اسب روی ریل ها به حرکت در می آمدند. البته استفاده از این وسیله به چند نقطه از جهان محدود بود و کاربردی عمومی نداشت.
قطارهای بخار
نسل دوم قطارها که باعث شد صنعت راه آهن به شکل امروزی شکل بگیرد به قرن نوزدهم باز می گردد. زمانی که در سال ۱۸۰۴ فردی به نام ریچارد ترویتیک توانست با استفاده از نیروی بخار، قطار را روی یک ریل آهنی به حرکت در آورد. این اختراع در منطقه ولز جنوبی در انگلستان صورت گرفت و به عنوان نقطه عطفی در ساخت قطارهای مدرن به شمار می رود.
ریچارد در ابتدا یک لوکوموتیو برای حمل بار به میزان ۲۰ تن ساخت و سپس توانست یک لوکوموتیو دیگر برای حمل مسافر طراحی کند. او مردم را سوار قطار می کرد و دور شهر خود می چرخاند. این کار بیشتر جنبه تفریح و سرگرمی داشت و کمتر کسی برای حمل و نقل از آن استفاده می کرد تا اینکه یکی از روزها، یکی از چرخ های لوکوموتیو شکسته شد و دیگر بعد از آن کسی از قطار بخار ریچارد استفاده نکرد. ریچارد نیز تمایلی به تعمیر قطار پیدا نکرد و قطار مسافربری وی در گوشه ای از ولز جنوبی رها شد.
ترابری عمومی با قطار
اولین کسی که توانست قطار را به عنوان یک وسیله ترابری عمومی معرفی کند فردی به نام جورج استفنسون بود. وی برای ساخت این قطار از همان طراحی و خلاقیت ریچارد در قطار بخار الگو گرفت با این تفاوت که قطار وی عظیم تر از قطار بخاری بود که توسط ریچارد ساخته شد و از طرف دیگر امکانات دیگری نیز داشت. جورج استفنسون این قطار را با هدف حمل و نقل بار و مسافر به مردم انگلستان معرفی کرد.
امروزه استفاده از قطارهایی با نیروی بخار وجهه عمومی ندارند، اما در نقاط مختلف جهان به چشم می خورند. اصولا این قطارها با هدف حفظ تاریخچه صنعت راه آهن نگهداری می شوند. در ایران نیز نمونه های متعددی از آن که در دوره ناصرالدین شاه وارد ایران شد باقی مانده است. این قطارها در ایران با عنوان ماشین دودی شناخته می شدند.
تاریخچه تحول قطارها در گذر زمان
۱۷۶۵: استاندارد عرض خطوط راه آهن به میزان ۱۴۳۵ میلی متر تعیین گردید.
۱۸۰۴: اولین لوکوموتیو فعال با موتور بخار توسط ریچارد ترویتیک که در ولز جنوبی (انگلستان) ساخته شد.
۱۸۱۴: آغاز به کار لوکوموتیو استفنسون در یک معدن که در انگلستان واقع بود.
۱۸۲۵: افتتاح اولین مسیر منظم قطار بین استاکتون و دارلینگتون که ترابری عمومی را گسترش داد.
۱۸۳۰: اولین مرکز ارائه خدمات منظم به مسافران میان منچستر و لیورپول که در کشور انگلستان صورت گرفت.
۱۸۳۰: اولین قطار آمریکا در این سال و در کارولینای جنوبی آغاز به کار کرد.
۱۸۵۹: ساخت اولین کوپه خواب در امریکا برای مسافرانی که در مسیرهای طولانی قرار داشتند.
۱۸۶۳: امریکا در این سال یک رستوران داخلی قطار تعبیه کرد.
۱۸۶۳: اولین قطار زیرزمینی که امروزه با عنوان مترو شناخته می شود در لندن به این سال اختصاص دارد.
۱۸۶۹: در این سال پروژه ساخت راه آهن سراسری در امریکا پایان یافت.
۱۸۷۹: ساخت اولین قطار برقی توسط آلمان که منجر به حفظ محیط زیست از آلودگی می شد.
۱۸۸۵: تکمیل خطوط راه آهن کانادا نیز در این سال صورت گرفت.
۱۹۲۵: ساخت اولین لوکوموتیو دیزل الکتیریک در کانادا به عنوان آخرین پیشرفت مهمی شناخته می شود که در صنعت حمل و نقل با قطار صورت گرفت.
خط راه آهن در ایران
نخستين خط راه آهن خوشتاريا نام داشت. خوشتاريا يک فرد گرج- روس بود و اين خط راه آهن را به طول ۱۴ كيلومتر در سال ۱۸۴۸ ميلادی از رشت به بندر پيربازار و بندر انزلی كشيد. ۱۲ كيلومتر از اين مسير تا اواسط دوره رضاشاه همچنان مورد استفاده بود. (بقايای لكوموتيو بخار اين راه آهن هنوز در مسير رشت به پيربازار در محوطه اداره كل بنادر استان گيلان وجود دارد). البته با گذشت ۱۴۰ سال مردم گيلان همچنان منتظر شنيدن سوت راه آهن هستند كه هنوز به جايی نرسيده است.
خط بعدی راه آهن تهران تا حضرت عبدالعظيم به طول ۸هزار و ۷۰۰ متر بود كه در سال ۱۸۸۲م (۱۲۶۱ ه. ش) راه اندازی شد و بسيار هم مورد استقبال مردم قرار گرفت. چون آن زمان از تهران تا حضرت عبدالعظيم يک روز راه بود. اين قطار واگنهای شيكی داشت و قسمت مردانه و زنانه اش از هم جدا بود و به وسيله موسيو بواتال فرانسوی اجرا شد. اين قطار را يک كمپانی بلژيكی با كمک سرمايه دارهای روس ساخته بود و حتی خود ناصرالدين شاه هم سوار اين قطار شده بود. البته اين راه آهن موجبات ناراحتی چاروادارها را به علت كم شدن مسافرانشان فراهم كرده بود و عده ای از مرتجعان هم معتقد بودند سوت راه آهن باعث از خواب برخاستن مردگان از قبر می شود. در نهايت هم زائری در پياده شدن عجله می كند و پايش زير چرخ رفته، كشته می شود و به همين خاطر مردم راه آهن را خراب می كنند.
راه آهن ديگری برای رساندن سپاه و ارتش روسيه از جلفا به تبريز كشيده شد. احداث اين خط از سال ۱۹۱۳ يعنی پيش از جنگ جهانی آغاز شد و در جنگ جهانی اول به اتمام رسيد. روسها از اين خط آهن برای لشگركشی به تبريز استفاده می كردند. چون پس از مشروطه طبق قرارداد ۱۹۰۷ استانهای آذربايجان- گيلان- مازندران و خراسان تحت نفوذ نظامی روسها قرار گرفته بود.
انگليسی ها نيز در خوزستان خط آهنی برای كارهای نفتی از يک ناحيه به يک ناحيه ديگر كشيده بودند. با آغاز جنگ نخست جهانی انگليس ها خط آهن ديگری به طول ۶۷ كيلومتر از كويته به زاهدان نيز كشيدند. علاوه بر اين يک راه آهن هم از بوشهر به برازجان كشيده شد. راه آهن ميرجاوه به زاهدان نيز در سال ۱۲۹۹ افتتاح شد. اين خط آهنهای كوچک و فرعی جمعاً ۲۳۰ كيلومتر بيشتر نبودند.”
پس از كودتای رضاخان، دولت متوجه اهميت راه آهن می شود. در اين زمان دولتهای انگليس و روس نيز موافق ساخت خط آهن در ايران شده بودند.”
يكی از مشكلات احداث راه آهن كمبود بودجه بود
“برای آنكه اين امر با سرمايه داخلی انجام يابد و تحمیل هزينه های آن برای ملت ايران طاقت فرسا نباشد، قبل از شروع به ساخت راه آهن دولت ايران قانون انحصار قند، شكر و چای را وضع كرد و در نهم خرداد ماه ۱۳۰۴ به تصويب مجلس شورای ملی رساند. به موجب اين قانون كه به نفع ملت ايران بود از هر سه كيلو قند و شكر دو ريال و از هر سه كيلو چای شش ريال ماليات برای ساخت راه آهن سراسری اخذ می شد. البته اينطور گفته شد چون ماليات قند و شكر تكافوی هزينه راه آهن را نمی كرد. آنطور كه انگليسی ها در كتب خود آورده اند برای تأمين هزينه ها دولت ايران مقداری از ذخيره نقره خود را می فروشد و هزينه ساخت ۲۵۰ ميليون دلار می شود. البته ابتدا خط راه آهنی در شمال از شاهی(قائم شهر) تا بندر شاه (بندر تركمن) ساخته شد. چون رضا خان علاقه بسياری به شمال ايران كه سرزمينش بود، داشت.”
