به گزارش بانگ خبر، از آنجایی که از دید قانون مدنی و مطابق با ماده ۱۰۸۲، زن پس از عقد نکاح به عنوان مالک مهریه شناخته می‌شود و می‌تواند هر گونه تصرفی در آن داشته باشد، وی می‌تواند در هر زمان پس از عقد نکاح نسبت به دریافت مهریه خود از زوج که حق قانونی او به شمار می‌رود، اقدام کند. اما با توجه به عرف جامعه، بیشتر زنان در زمان جدایی، از این حق خود، که گرفتن مهریه از شوهر است، استفاده می‌کنند و آن را از زوج طلب می‌کنند.
همانطور که گفته شد، قانون این امکان را به زوجه داده است تا بلافاصله پس از عقد، مهریه خود را از زوج مطالبه کند. ممکن است در زمان دریافت مهریه از مرد، او دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه کند تا دادگاه نیز مهریه را تقسیط کند. تقاضای تقسیط مهریه با درخواست اعسار و تقاضای تعدیل مهریه، از جمله مواردی است که زوجین در زمان درخواست دریافت مهریه با آن مواجه می‌شوند.
معنای تعدیل
تعدیل در لغت به معنای بر قراری عدالت بوده و تعدیل در مهریه، اعم از افزایش یا کاهش میزان مهریه هم به معنای برقراری عدالت در پرداخت مهریه است. این نوع از تعدیل را می‌توان از دو جنبه مورد بحث قرار داد :
۱- بحث تعدیل در مبلغ کلی مهریه که مطابق تبصره یک ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، مهریه به نرخ روز و متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد. قانونگذار این نوع از تعدیل را در راستای عدالت و احقاق حقوق زنان به ماده ۱۰۸۲ الحاق کرده است .
۲- دومین مورد که در بحث تعدیل مهریه می‌توان به آن اشاره کرد، زمانی است که دادخواست اعسار از پرداخت مهریه از طرف مرد پذیرفته شده است، در چنین حالتی مرد موظف است مبلغی به عنوان پیش‌پرداخت و مبالغی را ماهیانه به زن پرداخت کند تا کل مهریه تسویه شود. در چنین صورتی، تعدیل مهریه هم از طرف مرد ممکن است از دادگاه صادرکننده حکم تقسیط مهریه خواسته شود و هم از طرف زن.
نحوه دادخواست تعدیل در اقساط مهریه
همانطور که گفته شد، در راستای ایجاد عدالت و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و نیز اینکه روز به روز قیمت‌ها دچار نوسانات شدید هستند، زمانی که درخواست اعسار مرد پذیرفته و مهریه قسط بندی می‌شود، مرد ملزم است اقساط تعیین‌شده مهریه توسط دادگاه را در تاریخ معین و مشخص به زن پرداخت کند. در غیر این صورت زن می‌تواند بابت قسط یا اقساط معوق، صدور حکم جلب او را از دادگاه تقاضا کند.
در بیشتر مواقع، پرداخت اقساطی مهریه ممکن است چندین سال به طول بینجامد. در چنین حالتی هم زن و هم مرد امکان دارد دچار تغییراتی در وضعیت زندگیشان شوند و به همین دلیل، باید گفت تغییر در وضعیت اقتصادی آینده هر یک از زوجین، تاثیر مستقیم بر حکم خواهد داشت.
به طور کلی دادخواست تعدیل مهریه دارای دو جنبه است که جنبه منفی آن کاهش مبلغ مهریه و جنبه مثبت آن افزایش مبلغ مهریه است. مثلا، جنبه مثبت دادخواست تعدیل اقساط مهریه این است که، زوج پس از حکم اعسار صاحب ارث شود یا حقوق ماهیانه‌اش افزایش پیدا کند. بنابراین زن می‌تواند با توجه به تغییراتی که در وضعیت مالی مرد به‌وجود آمده است، به منظور تغییر در نحوه پرداخت مهریه به دادگاه مراجعه و دادخواست تعدیل در اقساط مهریه را ارائه کند تا مبلغ پرداختی به وی افزایش یابد.
دادگاه نیز با در نظر گرفتن اوضاع و بررسی شرایط، حکم جدیدی در مورد تعدیل مهریه صادر خواهد کرد که این حکم اثرات مثبتی برای زن به همراه دارد. گفتنی است مراجعه زوجه به دادگاه صادرکننده حکم اعسار تنها در زمانی که وضعیت مالی مرد دچار تغییر و تحولات شود، با صدور حکم و نظر جدید دادگاه همراه خواهد بود.
جنبه منفی دادخواست تعدیل اقساط مهریه نیز این است که در برخی مواقع مرد به دلیل بیکاری، بیماری یا شرایطی از این دست، قادر به انجام کاری نیست و نمی‌تواند اقساط تعیین‌شده مهریه را در تاریخ معین به زن پرداخت کند. در این وضعیت مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست تعدیل در اقساط مهریه، تقاضای تعدیل در مهریه دهد که این وضعیت به عنوان جنبه منفی تعدیل مهریه شناخته می‌شود.
شرایط تعدیل مهریه
شرایطی که با وجود آن می‌توان درخواست تعدیل در اقساط مهریه کرد، عبارت از موارد زیر است:
درخواست اعسار مرد از دادگاه صادرکننده حکم محکومیت به پرداخت مهریه، پذیرفته شده و زوج موظف شده باشد تا مهریه را به صورت اقساط ماهیانه به زوجه پرداخت کند
ممکن است دادگاهی که مرد را با حکم قطعی، محکوم به پرداخت مهریه کرده است، دادخواست اعسار مرد را به این صورت بپذیرد که مرد در مدت زمان مشخصی کل مهریه زن را به او بپردازد که در این صورت زوج موظف می‌شود تا بدهی خود را در مدت زمانی مشخص به زوجه پرداخت کند.
وقتی اعسار مرد به یکی از این دو حالت پذیرفته شده باشد، به این معناست که شرایط برای ارائه دادخواست تعدیل اقساط مهریه در صورت تغییر در وضعیت مالی و اقتصادی زوجین وجود دارد.
گزارش از: مهدیه سید میرزایی
